تا پیش از سال ۱۲۴۷ شمسی تهران شهری بدون خیابان بود. این که این شهر چرا بدون خیابان بود را باید در نوع شکل‌گیری آن جستجو کرد. این شهر از زمانی که از روستایی کوچک به سمت شهر شدن پیش رفت از چهار محله اصلی تشکیل شده بود. محله‌هایی اودلاجان، سنگلج، بازار و ارگ که شکل تهران را تشکیل می‌دادند. محله‌ها توسط گذرها و کوچه‌ها از هم جدا می‌شدند. مفهوم خیابان در این شهر مفهوم بی معنایی بود.
در سال ۱۲۴۷ ناصرالدین شاه تصمیم گرفت تا نخستین ساختمان بلند تهران را در بخش شرقی کاخ سلطنتی بسازد. محلی که برای این ساختمان در نظر گرفته بود در کنار خندق شرقی کاخ سلطنتی بود. به دستور ناصرالدین‌شاه خندق شرقی پر و خیابانی روی آن کشیدند. . شاه امین‌حضور را مامور کرد تا سرو سامانی به وضعیت این خیابان بدهند. بهار ۱۲۵۱ شمسی بود که امین‌حضور پا در خندق گذاشت و به کارگران فرمان داد تا آن را پر کنند و بعد خیابانی ناصری شکل گرفت. در دو طرف خیابان درخت‌های چنار را کاشتند و مردم کم کم به این خیابان آمدند.
در نقشه‌ای که در سال ۱۲۷۵ قمری برابر با ۱۲۳۷ شمسی نقشه‌ای از تهران توسط مسیو کرشیش معلم دارالفنون تهیه شده است، ردی از خیابان ناصری را نمی‌بینیم. اما در نقشه بعدی که توسط نجم‌الدوله ترسیم شد برای نخستین بار نام خیابان ناصری مطرح شد. خیابانی که میدان توپخانه را به بازار متصل می‌کرد. نام این خیابان البته در برخی از منابع خیابان شمس‌العماره هم آمده است. اما این که خیابان ناصرخسرو اولین خیابان تهران بوده کافی نیست. این خیابان آغاز بسیاری از داستان‌ها در تهران بوده است. از اولین عکاسخانه تا اولین داروخانه. خیابانی که جزو نخستین خیابان‌هایی بود که آسفالت شد و نخستین ساعت شهری در این خیابان روی شمس‌العماره قرار گرفت. در سال ۱۳۲۰ مسیو ایپکیان سرپرست شهرداری تهران دستور داد تا فروشگاه‌هایی که در خیابان ناصرخسرو بودند نام‌های فرنگی را از سر مغازه‌ها بردارند. به دستور ایپیکیان همه مغازه‌ها باید دیوارهایشان را رنگ سبز می‌زدند. همزمان با این دستورها شهرداری خیابان را با برق کارخانه برق امین‌الضرب روشن کرد.
خیابان ناصریه در دوره پهلوی اول با توجه به نگاه قاجار زدایی که وجود داشت به نام ناصرخسرو قبادیانی تغییر نام داد. این خیابان در سالهای بعد رونق خود را از دست داد و محلی برای فروش داروهای قاچاق و لوازم عکاسی شد. در چند سال گذشته شهرداری خیابان را سنگفرش کرده و رفت و آمد ماشین را در آن‌جا محدود کرده و دارو فروشان قاچاق را جمع آوری کردند. اما رونق دوره ناصری بودن هیچ‌گاه به ناصرخسرو نرسید.
پژوهشگر :فرزانه ابراهیم زاده
نظر شما