به گزارش شهر، فضاهای خالی و رها شده شهری اگر مورد بهره‌برداری مناسبی قرار نگیرند، کاربری منفی پیدا می کنند و اغلب به محل انباشت زباله و گردهمایی گروه های بزهکار تبدیل می شوند و شهروندان هم به لحاظ بصری دچار آسیب می شوند.
فضاهایی با ظرفیت بالا که اگر به درستی مورد بهره‌برداری قرار گیرند و نیازهای جامعه محلی را تامین کنند نه تنها سبب پویایی و تحرک در مناطق می‌شوند، بلکه زمینه تحولات فرهنگی و اجتماعی را هم فراهم می‌کنند.
از همین رو این موضوع به عنوان رسالت اصلی در طراحی «میدانگاه امیرکبیر» در نظر گرفته شد تا ساکنان یکی از مناطق متراکم شهر لذت حضور در یک معبر عمومی محلی را تجربه کنند، میدانگاهی که یکم شهریور ماه ۱۳۹۹ افتتاح شد.
تعریف میدانگاه (پلازا)
میدانگاه فضایی برای مکث، تفریح غیرفعال، گردهمایی و برگزاری رویدادهای اجتماعی است. معیارهای یک میدانگاه شامل وقوع تعاملات اجتماعی، دسترس پذیری شهروندان، حضور پذیری، ایمنی و امنیت، دارای هویت و خاطره انگیز بودن، مجاورت با کانون‌های سکونتی و فعالیتی، قرارگیری در مسیر گرایشات عمومی، چندمنظوره بودن بستر، وجود کاربری‌ها و فعالیت‌های متنوع است.
روند احداث میدانگاه امیرکبیر
رضا عباسی شهردار سابق منطقه ۱۴ درباره ایده ساخت این میدانگاه می گوید: پس از ساخت تونل امیرکبیر، از بالای عرشه تونل تا کف خیابان هفده شهریور ارتفاع ۱۵ متری با فضای وسیع و بلا استفاده وجود داشت که تصمیم گرفته شد به ساخت پارکینگ طبقاتی اختصاص داده شود.
او ادامه داد: فضای بالای تونل و پارکینگ در کف خیابان هفده شهریور مساحتی حدود هشت هزار مترمربعی بود که مدیریت شهری قبل تصمیم به انبوه سازی داشت و مدیریت جدید شهرداری با توجه به کمبود فضای شهری و تراکم بالای مسکونی و جمعیتی محدوده با آن مخالفت کرد و خواستار تبدیل آن به یک میدانگاه (پلازا) شهری شد. ادامه این پروژه در غرب خیابان هفده شهریور در منطقه ۱۲ قرار می گیرد.
هزینه ساخت و ویژگی ها
برای اجرای پروژه میدانگاه امیرکبیر با مساحتی حدود هشت هزار و ۴۰۰ متر مربع، حدود ۱۵ میلیارد تومان هزینه شد و در طراحی آن به جز فضای باز شهری که شامل مسیر پیاده روی، مسیر دوچرخه سواری و همچنین فضاهای متعدد نشیمن و زمین بازی کودکان است تلاش بر این بود که فعالیت های مورد نیاز و مورد تقاضای مردم محله در این فضا جانمایی شود تا هم میدانگاه با خواست جامعه محلی انطباق داشته باشد و هم این فعالیت ها سبب شود که چراغ این فضا همواره روشن بماند تا امکان نظارت و امنیت هم برقرار باشد.
کارشناسان چه می گویند
ترانه یلدا، معمار و شهرساز ایرانی درباره این پروژه می گوید: میدانگاه (پلازا) فضایی برای مکث و تعامل شهروندان است، این مکان باید به گونه‌ای طراحی شود که شهروندان اشتیاق توقف، ایستادن و لحظه‌ای نشستن را داشته باشند. همچنین حفظ امنیت جانی و روانی آدم‌ها، یکی دیگر از ویژگی‌های میدانگاه است که میدانگاه امیرکبیر با ممنوعیت ورود خودرو و موتورسیکلت این ویژگی مهم را دارد.
آرش مظفری، معمار و طراح میدانگاه امیرکبیر به شهر می گوید: محوطه میدانگاه امیرکبیر فضای خالی و رها شده‌ای به شمار می‌رفت و پیش از تبدیل به یک فضای عمومی شهری، یک فضای خالی با دیوارهای بلند بود که به خصوص در شب ها به محل تجمع معتادان تبدیل می شد.
از سوی دیگر این محوطه رها شده سبب شده بود که بخشهایی از این محله به واسطه این فضای خالی از هم جدا شوند و پیوستگی‌های اجتماعی میان مردم در دو طرف این گود از بین برود اما با این طرح مردم دوباره به یکدیگر پیوند خوردند.
او درباره هدفی که در طراحی این میدانگاه دنبال شده، بیان می افزاید: رسالت اجرای این پروژه این بود که غیر از برقراری آسایش و آرامش برای ساکنان منطقه، نوعی آشتی و بازسازی روابط انسانی هم شکل گیرد که سال‌ها به واسطه این گود از بین رفته بود و شرط رسیدن به چنین رسالتی انتخاب یک بهره بردار خارج از بدنه دولتی و همچنین مشارکت دادن مردم در بهره برداری است.
از سوی دیگر در میدانگاه امیرکبیر قرار است رویدادهای مردمی برگزار شود تا از این طریق تاثیرات اجتماعی روی مردم محله ایجاد شده و منظره نامناسب به یک مکان عمومی مناسب به عنوان محل تعامل تبدیل شود.
چگونگی انتخاب مکان پلازای امیرکبیر و مقایسه آن با دیگر کشورها
کوروش آصف وزیری، مدیرفنی پروژه مکانیابی میدانگاه‌های پیاده شهر تهران با بیان اینکه برای ساخت میدانگاه، دو نگاه متفاوت وجود دارد، توضیح می دهد: نگاه نخست؛ انتخاب فضاهایی مستعد ساخت میدانگاه که امروزه مورد استفاده بیش و کم شهروندان قرار می‌گیرد و نگاه دوم؛ فضاهای ایجادی است، یعنی انتخاب فضاهایی که استعداد کالبدی جهت تبدیل شدن به میدانگاه را دارد که مورد دوم نیازمند بررسی بسیار زیاد و برنامه‌ریزی برای دوران بعد از ساخت میدانگاه است.
او با اشاره به در نظر گرفتن شاخص‌های متنوع برای مکانیابی میدانگاهها، می گوید: این شاخص‌ها شامل عمومیت فضا، دسترسی پذیری، همه شمولی، هم پیوند با شبکه فضاهای عمومی شهر، تنوع عملکردی، دارای ایمنی و امنیت، واحد فرصت توسعه، دارای قابلیت اجرایی، هویت‌مند و خاطره انگیزی، نزدیکی به کانون‌های سکونتی و فعالیتی و در نهایت واجد ویژگی‌های کالبدی و اقلیمی مناسب است.
آصف وزیری می افزاید: اغلب در کشورهای جهان برای ایجاد میدانگاه در یک فضای شهری که بدون هیچ سابقه پیشینی است، هزینه سنگینی صورت نمی‌گیرد بلکه نخست از سازه‌های سبک و قابل حمل در بخشی از فضا استفاده می‌شود که در صورت استقبال مردم به آن، ساخت پروژه میدانگاه تثبیت خواهد شد. بسیاری از میادین بزرگ در انگلستان به این صورت شکل گرفته است. نباید عامل اصلی انتخاب برای ساخت میدانگاه، بلااستفاده بودن و رها شدگی اراضی شهری باشد.
مدیران شهری درباره پلازای امیرکبیر چه می گویند؟
پیروز حناچی، شهردار تهران در مراسم افتتاح این پلازا با بیان اینکه پروژه میدانگاه امیرکبیر، یکی از نمونه‌های تغییر رویکرد در اداره شهر است به جای اینکه به پروژه های مگا بپردازیم به سراغ پروژه های محلی رفتیم، می گوید: به نظر می‌رسد این میدانگاه با توجه به اینکه در نزدیکی آن ایستگاه مترو قرار دارد ظرفیت رشد بالایی داشته باشد.
او ادامه داد: وجود مترو در کنار آن منجر به تسهیل رفت و آمد می شود، چرا که توسعه قلمرو عمومی بر اساس دسترسی راحت است. این محوطه جایی است برای مردمی که خانه های کوچک دارند و از کمبود جا و خدمات شهری رنج می برند. آنها می توانند زمانی را در آن سپری کنند و از فضاهای شهری استفاده کنند.
محسن هاشمی، رییس شورای شهر تهران نیز بیان می کند: پیش از این قرار بود اینجا یک مجتمع تجاری بزرگ ساخته شود اما با توجه به نگاه انسان محوری که در مدیریت فعلی شهری وجود دارد این پروژه تغییر کرد و تبدیل به یک پاتوق شهری شد. با توجه به اینکه مترو نزدیک اینجاست می توان گفت که این پروژه یک پروژه TOD (توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی) است.
علی اعطا، سخنگوی شورای شهر با اشاره به استقبال مردم محلی از میدانگاه امیر کبیر در روز افتتاح عنوان می کند: استقبال مردم از این میدانگاه را با استقبال نکردن شهروندان از میدانگاه ولیعصر مقایسه کنیم تا متوجه شویم که تفاوت راهبرد مدیریت شهری فعلی و مدیریت شهری قبل در کجاست، من معتقدم این تفاوت در خاستگاه مدیریتی نهفته است.
عبدالرضا گلپایگانی، معاون و شهرسازی و معماری شهرداری نیز می گوید: شهر تهران نیاز به چنین میدانگاه هایی دارد و همچنان که هر شهری نیاز به زیرساخت هایی مانند برق و آب و گاز دارد باید محله هم داشته باشد و هر محله نیاز به چنین فضاهایی دارد که مردم در آن دور هم جمع شوند.
کاوه حاج علی اکبری، رئیس سازمان نوسازی شهرداری تهران نیز به روند شکل گیری میدانگاه امیرکبیر اشاره می کند و می افزاید: شکل گیری میدانگاه نتیجه تمرکز بر راهبرد مدیریتی است که در دوره جدید شهری پایه گذاری شده است و نظیر این میدانگاه ها در سایر محلات تهران هم در حال ساخت است.
همچنین سید مجتبی تقوی نژاد، معاون سابق روابط عمومی مرکز ارتباطات شهرداری تهران در یادداشتی می نویسد: میادین شهری فضاهایی هستند که می‌توانند زمینه تبادل اجتماعی، مشارکت و رضایتمندی مدنی شهروندان را فراهم کنند. این قبیل میدانگاهها، انسان‌محور بوده و به گونه‌ای طراحی می‌شوند تا به عنوان فضایی مدنی برای همه افراد قابل دسترسی باشند. این فضاها زمینه بروز طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های رسمی و غیررسمی را فراهم می‌کنند که پشتیبان زندگی اجتماعی و فرهنگی شهروندان خواهند بود و میدانگاه امیرکبیر با چنین رویکردی افتتاح شد. موفقیت یک میدانگاه اجتماعی یا خیابان اجتماعی فقط در دست طراح شهری یا معمار آن نیست. مردمی که از این میدانگاهها استفاده می‌کنند بایدبا حضور خود آن را مدیریت واز آن خود کنند. باید پذیرفت شهروندانِ گم‌شده در این شهر بی کران، در پی مکانی برای تعلق‌اند، زمینه ساز این تعلق باشیم.
شهروندان؛ رضایت و استقبال
علی صباحی ۵۹ ساله که برای اولین بار از میدانگاه عبور می کند، در این باره می گوید: قطعاً فضایی که هم زیباست و هم رفاه را برای مردم به دنبال دارد باعث رضایتمندی شهروندان می شود. پیش از این، اینجا مخروبه ای بود که به حال خود رها شده بود اما الان نظم دارد و ملک ها ارزش پیدا کردند. انتظار از مدیریت شهری این است که با تدبیر و درایت چنین فضاهایی را در شهر گسترش دهد.
حمید ۳۸ ساله، تعمیرکار قطار که با پسر پنج ساله اش به پلازا آمده می گوید: مدت ها بود که در حال ساخت این پلازا بودند. فضای مناسبی است مخصوصاً برای بازی بچه ها، اما مشکلی که وجود دارد این است که باید کاری کنند که موتور سواران وارد پیست دوچرخه نشوند چون حضور موتور سیکلت برای بچه ها ایجاد خطر می کند. اگر بقیه فضاهایی که طراحی شده زودتر راه بیفتد بچه ها می توانند سرگرمی بیشتری داشته باشند.
پس از اینکه تونل امیرکبیر درست شد فضای روی آن به شکل خراب بوده و ایجاد این پلازا شکل ظاهری منطقه را عوض کرده و باعث ارتقای امنیت آن خصوصاً شب ها شده است. این مطلب را زن ۴۹ ساله ای که ساکن خیابان شکوفه است می‌گوید.
محمود محمدی ۴۱ ساله و کارمند بانک که در همسایگی این پلازا زندگی می کند می‌گوید: حدود ۱۴ تا ۱۵ سال بود که این فضا بلاتکلیف مانده بود و فضای متروکی شده بود که برای اهالی دردسرساز شده بود و زباله دزد ها اینجا پاتوق می کردند.
رضا حاجی زاده صاحب ۵۴ ساله سوپر مارکت کنار پلازا می گوید: ایجاد این فضا با وجود پر کردن اوقات فراغت بچه ها مشکلاتی نیز به وجود آورده مانند اینکه نوجوانانی با ایجاد تنش و سر و صدا باعث آزار همسایه ها می شوند اما با این حال می‌توان با یک نگهبان و مراقب این مشکل را حل کرد.
او با بیان اینکه پیش از این بیست سالی می شد که اینجا خرابه ای بود که مردم زباله هایشان را در آن می ریختند، می افزاید: اگر رستوران و باشگاه ورزشی مخصوص آقایان و بانوان راه اندازی شود رضایت بخش تر می شود.
تونل امیرکبیر
تونل امیرکبیر یکی از معابر اصلی شهر تهران است که بازار بزرگ تهران را به بزرگراه‌های اصلی پایتخت همچون بزرگراه امام علی(ع) متصل می‌کند و حدفاصل سه راه امین حضور تا بزرگراه امام‌علی(ع) احداث شده است. این معبر زیرزمینی بعد از عبور از زیر خیابان ۱۷ شهریور و خیابان شکوفه، تا میدان کلانتری امتدادمی‌یابد و پس‌از آن در تقاطع خیابان درودیان با خیابان نیکنام به دوشاخه مجزا تقسیم می‌شود. شاخه جنوبی از زیر خیابان نیکنام به مسیر جنوب به شمال بزرگراه امام علی(ع) متصل‌شده و شاخه شمالی در امتداد خیابان درودیان به مسیر شمال به جنوب این بزرگراه دسترسی دارد.
ساخت تونل امیرکبیر از سال ۱۳۸۸ آغاز و عملیات عمرانی و نصب تأسیسات و سیستم هوشمند باند شمالی این تونل در اردیبهشت سال ۱۳۹۳ به اتمام رسید و قرار شد که پارکینگ طبقاتی تونل نیز ساخته شود.
پارکینگ طبقاتی امیر کبیر
ساخت پارکینگ طبقاتی امیرکبیر در سه طبقه که از بالای عرشه تونل تا کف خیابان هفده شهریور یعنی زیر میدانگاه را در بر می گیرد، با ظرفیت حدود ۵۵۰ واحد پارکینگ در زمینی به مساحت حدود ۶۶۰۰ مترمربع و زیر بنای ۲۰ هزار مترمربع در حال اجرا است.
خبرنگار: علی سی پی
نظر شما