در تهران که سال ها پایتخت این سرزمین بوده است، این جایگاه به مراتب پرنفوذتر بوده است. بازار بزرگ تهران در بسیاری از روزهای پر شور این سرزمین سردمدار بوده است، از تعطیلی گرفته تا اعتصاب و اعتراض تا اقتصاد.
این روزها این نقش اشکال دیگری نیز به خود گرفته است. بازارهای تهران امروزه علاوه بر اینکه تاحدودی نبض اقتصاد را در دست دارند و هر از چند گاهی نیز به جایگاه سیاسی گذشته باز می گردند مکانی پر از خاطره شده اند. جایگاه گردشگری پیدا کرده اند که بافت سنتی و دالان های تو در تویشان نه تنها برای مسافران خارج نشین که گاه گاهی گذرشان به تهران می خورد جذاب است که کودکان و جوانان نیز که دیگر رنگ و بوی محلات قدیمی را فقط در قصه ها می بینند با قدم زدن در بازارها و همهمه آنها به جستجوی فرهنگی می گردند که سال هاست از خانه هایشان رفته است.
بازار بزرگ تهران
بازار بزرگ تهران در این میان شاید از قدیمی ترین و اصلی ترین بازارهای تهران و البته ایران باشد.
بازار بزرگ تهران که در مرکز شهر و در منطقه ۱۲ شهرداری قرار گرفته است. این بازار سرپوشیده است و قدمت آن به دوران صفویه می‌رسد.
این بازار در میان خیابان‌های مولوی در جنوب، مصطفی خمینی (سیروس سابق) در شرق، پانزده خرداد (بوذرجمهری سابق) در شمال و خیام در غرب قرارگرفته است. در تقاطع این خیابان‌ها میدان محمدیه، چهارراه مولوی و چهارراه سیروس قرارگرفته‌اند.
بازار بزرگ از گذرگاه‌های بسیاری تشکیل‌شده است. بازارهای اصلی این بازار بزرگ عبارت‌اند از بازار عباس‌آباد، بازار زرگرا، بازار امیر، بازار کفاش‌ها، بازار زید، بازار نجارها، بازار بین‌الحرمین، بازار مسجد جامع و غیره.
وسعت بازار بزرگ تهران آنقدر زیاد است که چند سالی است تردد وسایل نقلیه به سنگ فرش های آن اطراف آن محدود شده است، با این حال احتمالا شما در هر روزی از ایام هفته که قصد سفر به بازار بزرگ را داشته باشید نتوانید در خیابان های اطراف برای خودوری خود به راحتی جای پارک پیدا کنید.
در دهه اخیر مترو توانسته نقش جدی در رفت و آمد پایتخت نشینان به بازار داشته باشد. مردم تهران حتی اگر هیچ گاه هم به بازار سر نزده باشند حتما برای مراسم ازدواج گذرشان به بازار بزرگ می افتد. از خرید آیینه و شمعدان گرفته تا طلا و... و. اغلب زوج های جوان خاطره شیرین صرف یک ناهار در رستوران های معروف بازار را دارند.
از سوی دیگر بناهای تاریخی موجود در آن مانند مسجد امام، مسجد جامع از مجموعه‌های مهم تاریخی و هنری شهر تهران است که قطعا حداقل هر تهرانی یک بار هم شده باید از نزدیک ببیند.
بازار تجریش تهران
برای اینکه از بازار بزرگ تهران راهی بازار تجریش شوی احتمالا یک سفر یکی دو ساعته در پیش رو داری. اما اگر قصد دیدار از بازارهای بزرگ و جذاب تهران را داشته باشی بازار تجریش از دیدنی هاست.
بازار تجریش هم مانند بازار بزرگ تهران سرپوشیده است با دلان های تو در تو که به کوچه پس کوچه های امامزاده صالح (یکی از امامزاده هایی که از قدیم برای تهرانی ها بسیار ارزشمند بوده است) منتهی می شود. طرف دیگر بازار میدان قدس است.
بازار تجریش از قدیمی‌ترین مراکز خرید شمیران محسوب می‌شود و دو محله سرپل و تجریش را به هم وصل می‌کند.
بازار تجریش دو تکیه معروف را در درون خود جا داده است که در ایام غیر محرم این تکیه ها معمولا محل فروش اجناسی هستند که به سختی در مناطق دیگر تهران یافت می شود.
گذشته از صنایع دستی و خشکبار و سفال و ظروف مسی و ... که در دالان های بازار تجریش وجود دارند، اصولا در میان تهرانی ها معروف است که هر گاه به دنبال خوراکی نایابی می گردند که به راحتی پیدا نمی شوند به یکدیگر توصیه سر زدن به بازار تجریش را می کنند.
بازار ری تهران
اگر مشغول بازارگردی در تهران هستید حتما از بازار بزرگ راهی بازار تجریش نشوید، اول سری به بازار ری بزنید که همان حوالی است.
این بازار در شمال آرامگاه شاه عبدالعظیم است و ساختاری متشکل از گچ، آجر، خشت و گل دارد و قدمت آن به دوران صفویه (حدود ۵۰۰ سال پیش) می‌رسد.
این بازار از قدیم‌الایام یکی از مراکز فروش ادویه، داروهای سنتی و کالاهای تجاری بوده که توسط بازرگانان از طریق جاده ابریشم وارد ری می‌شد. ادویه و داروهای گیاهی هنوز از مهم‌ترین محصولات بازار ری تهران هستند.
بیشتر اجناسی که در این بازار به فروش می‌رسد نقره جات، سجاده‌ها و لوازم موردنیاز حجاج و داروهای گیاهی است. تعدادی از مغازه‌ها نیز به فروش پوشاک و لوازم خوراکی ازجمله انواع سوهان، گز و آب‌نبات‌های رنگی اختصاص دارد.
بازار شوش
بازار شوش از آن بازارهایی که نه تنها تهرانی ها که دختران بسیاری از شهرهای ایران قبل از رفتن به خانه بخت حتما با مادرشان سری به آنجا زده اند و ذوق زده از میان انواع وسایل خانه، دوست داشتنی ترین هایشان را انتخاب کرده اند.
خیابان شوش و راسته بلورفروش‌ها مهم‌ترین بورس لوازم خانگی پایتخت به حساب می‌آید و در این مورد از بهترین بازارهای تهران می‌توان هر نوع ظروف کریستال و بلور با تنوع و قیمت‌های مختلف را پیدا کرد. تنوع در بازار بلور و کریستال شوش آنقدر زیاد بوده که هر فردی با هر سلیقه‌ای و البته با هر قیمتی می‌تواند از آن خرید کند. علاوه بر بلور و کریستال در این بازار انواع اجناس پلاستیکی، خرده ریزهای جانبی و ظروف چینی با برندهای ایرانی و خارجی به فروش می‌رسند.
پاساژها در این بازار به دو صورت مدرن و قدیمی دیده می‌شوند که در بعضی از این پاساژهای قدیمی نه پله برقی وجود دارد و نه حتی دکور. اما پاساژهای مدرن با دکوردهای جذاب امروزی توانسته اند مخاطبان زیادی را به خود جلب کنند. اصولا بازار شوش کسی را دست خالی راهی خانه نمی کند.
بازار عودلاجان
اما اگر دلتان هوای قدم زدن در یک محله قدیمی و کمی هم بازارگردی برای تنوع و تفریح دارد راهی محله عودجلان شوید. «محله کلیمی‌ها»، «اودلاجان»، «عودلاجان» و «سرچال» اسم هایی است که عودلاجان را با آن صدا می‌زنند. محله‌ای به قدمت پایتخت که در جنوب میدان بهارستان قرار گرفته و خیابان مصطفی خمینی از آن می‌گذرد. عودلاجان بین بازار تهران، چهارراه مولوی و میدان بهارستان واقع شده و از هر سمت یک ورودی دارد. ورودی بازار از مسیر چهارراه سیروس می‌گذرد و از روبروی بازار آهنگرها شروع می‌شود. ورودی میدان بهارستان هم از خیابان سرچشمه در خیابان مصطفی خمینی آغاز می‌شود.
عودلاجان به جایی گفته می‌شد که نهرهای آب تقسیم می‌شدند. به غیر از عودلاجان و اودلاجان، به این محله سرچال هم می‌گفتند. دلیل نامگذاری سرچال هم به چاله‌های زیادی برمی‌گردد که با باریدن باران، آب داخل این چاله‌ها جمع و سرریز می‌شد.
این محله با کوچه‌ها و تیمچه‌های باریکی که بافت سنتی‌شان را حفظ کرده‌اند، یک پیاده روی دلچسب دارند. سه محله اصلی به نام‌های پامنار، امامزاده یحیی و ناصر خسرو در عودجلان قرار دارد و علاوه بر اینها خانه های قدیمی و تاریخی مانند خانه فخرالملوک یا خانه مدرس.
عودلاجان در تهران، کوچه‌هایی باریک و کم‌عرض و پیچ در پیچی دارد که در این محله مسلمان، زرتشتی و کلیمی در کنار هم زندگی می‌کردند. به خاطر اینکه کلیمی‌ها قبل از همه زندگی در این منطقه را آغاز کرده بودند گاهی آن را به محله کلیمی‌ها هم می‌شناسند. در این میان بازارچه سنتی عودجلان نیز برخی اولین ها را در خود جای داده است. . مثلا اولین بانک ایران در تیمچه اکبریان در این محله تاسیس شده است؛ البته این بنا امروز به سفره‌خانه سنتی طهرون تغییر نام داده، جایی که به خاطر دیزی‌هایش در شهر مشهور است. بنای این سفره‌خانه به ۲۶۰ سال قبل می‌رسد.
بازارچه نیز یکسرای اصلی و کوچه‌های فرعی دارد و سقفش با گنبدهای قوسی شکل پوشانده شده است. داخل بازار صنایع دستی، ظرف‌های میناکاری شده، سفالی و مسی می‌فروشند. حتی اگر نخواهیم چیزی بخریم، دیدن این مغازه‌های قدیمی با قفل و چفت دستی، ارزش دیدن دارند.
بازار حسن آباد
میدان حسن آباد یا محله حسن آباد پیشتر مرکز شهر تهران بوده است که یکی از بزرگترین باغ های تهران متعلق به میرزا یوسف آشتیانی بود که استخر بزرگ آن محل کنونی سفارت ایتالیاست را در خود جای داده بود. مستوفی الممالک قبل از گسترش یافتن طهران و خراب شدن حصار شاه طهماسبی آن به سال ۱۲۸۶ قمری بیشتر زمینهای بیرون حصار تا بهجت آباد و از آنجا تا یوسف آباد ونک و اوین را خریداری کرد. پس از بزرگ شدن طهران باغ بزرگی ایجاد کرد و آن را به نام پسرش حسن، حسن‌آباد نامگذاری کرد. این وجه تسمیه حسن‌آباد است. پس از فوت میرزا یوسف آشتیانی ورثه این ملک را تکه‌تکه کرده به مردم فروختند به صورتی که پس از چندین سال اثری از این باغ باقی نماند و محله مسکونی حسن‌آباد از دل آن زاده شد.
این محله قدیمی اکنون پس از مرمت هایی که در ساختمان های قدیمی میدان شده و سنگفرش های اطراف تبدیل به بازار مبل شده است و البته راسته کاموا فروشان. مبلمان این محدوده اغلب بورس مبلمان اداری است و البته اگر به دنبال بهترین و متفاوت کامواها برای باقتن شال و کلاه زمستانی خود هستید حتما باید سری به حسن آباد بزنید.
خانه های قدیمی و تاریخی هم اغلب جایشان را به رستوران ها و کافه ها داده اند که در سال های اخیر مرمت شده اند.
از حسن آباد اگر به سمت خیابان منیریه هم بروید حتما می توانید انواع وسایل ورزشی را پیدا کنید و البته در کوچه پس کوچه های منیریه خانه های زیبای حیاط دار تهرانی با بافت محله ای قدیمی چشم نوازی می کنند.
بازار نازی آباد
بازار نازی آباد یا همان بازار دوم نازی آباد را این روزها رقیب جدی بازار بزرگ تهران می دانند. این بازار نیز دالان های قدیمی دارد با انواع اجناسی که احتمالا در بازار بزرگ نیز پیدا می شود. انواع پوشاک، لباس نوزاد و کیف و کفش بورس این بازار شلوغ و پر رفت و آمد تهران است که اگر قصد خرید در مکانی پر همهمه و شلوغ با حال و هوای بازار را داشته باشید سر زدن به آن بی لطف نیست.
خط مترو رفت و آمد به بازار نازی آباد را هم آسان کرده و احتمالا اگر هنوز دل و دماقی برای خریدهای شب عید خانوادگی و نو نوار کردن اهالی خانواده باشد هنوز تهرانی ها می توانند آن اطراف به دنبال یک روز خوب و پر خرید باشند.
البته نازی آباد بازارهای «روز» که به عبارتی بازارهای میوه و تره بار هستند نیز در خود جا داده است.
بازار امام زاده حسن
محله امامزاده حسن تهران در جنوب‌غربی شهر و در منطقه ۱۷ شهرداری تهران قرار دارد. بازار امامزاده حسن که در خیابان اصلی این محله قرار گرفته نیز مانند برخی دیگر از بازارهای تهران به غیر از تهرانی ها اهالی شهرهای دیگر را به خود جلب کرده است.
این بازار حداقل تا همین چندی پیش به جنس های ارزان قیمت تر و ایرانی معروف بود. حتی گفته می شود برخی از مزون های شمال شهر نیز که مدعی فروش اجناس خارجی هستند در میان شلوغی پاساژهای این بازار اجناس خود را خریداری می کنند وبا قیمت های چند برابر راهی خانه مشتری ها می کنند.
بازار امامزاده حسن از اواسط خیابان اصلی این محله یعنی خیابان امین‌الملک شروع می‌شود و تا آخر این خیابان یعنی نرسیده به خیابان یافت آباد ادامه دارد.
بازار یافت آباد
اما اگر به بازار امامزاده حسن رفتید و قصد تماشا یا خرید جدیدترین مبلمان های به بازار آمده در هر قیمتی را دارید حتما بازار یافت آباد را نباید فراموش کنید.
بازار یافت آباد نیز از همان بازارهایی است که زوج های تهران و البته گاهی اوقات همه ایران سری به آن زده اند تا مبلمان جهیزیه خریداری کنند. یافت آباد پر از پاساژها و کوچه های پر مغازه ای است با تنوع زیادی از انواع مبلمان که حتما اگر قصد خرید داشته باشید برای انتخاب یک مدل گیج خواهید شد.
یافت آباد امروز در منطقه ۱۸ شهرداری تهران است اما در گذشته ای دور از توابع «ری» بوده و «غار و فشاپویه» نامیده می شده است. یافت آباد به مساجد و تکایا نیز معروف است که از جمله آنها مسجد و مسجد ۱۴معصوم است.
بدل آباد نام یکی از محله‌های منطقه ۱۹ تهران است که به دلیل بازارهای پررونق و ارزانش شهرت دارد. این محله که در خیابان احسانی قرار دارد، به بازار ارزان‌فروشان یا بازارچه احسانی معروف است که حدودا ۲۰ سال از تاسیس آن می‌گذرد. این منطقه در دهه ۳۰ محدوده‌ای روستانشین با زمینهای کشاورزی متعدد بود که در مجاورت شهر ری و ساوه قرار داشت اما با گذشت زمان و مهاجرت زیاد و تاسیس کارگاه‌های صنعتی، این محله وسیع‌تر و جزو مناطق جنوبی تهران شد.
از مهم‌ترین بازارهای محله عبدل آباد تهران می‌توان به بازار پوشاک، بازار مبل، بازار پرده و بازار پارچه کیلویی عبدل آباد اشاره کرد. در این محله بافت قدیمی و جدید کنار هم قرار گرفته‌اند. جمعیت ساکن در این محله نسبت به وسعتش کم است، به این دلیل که بیشتر مساحت محله را بوستان‌ها و بازارهای آن تشکیل داده‌اند.
بازار عبدل آباد
محله عبدل‌آباد تهران برخلاف بسیاری از محله‌ها، قدمتی در حدود پنجاه سال دارد. این محله در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی هنوز جزو بافت شهری محسوب نمی‌شد و آبادی بود که شخصی یهودی به نام یعقوب مشفق مالک زمینهای کشاورزی آن بود. اواخر دوره پهلوی، آقای مشفق زمینهای این محله را تفکیک کرد و به افرادی که مایل به سکونت در این محل بودند، فروخت و مقداری زمین جهت بنا کردن مسجد، مدرسه، حمام، قبرستان، بیمارستان و آنچه نیازهای مردم ساکن در این محله بود، به رایگان برایشان گذاشت و خودش از ایران مهاجرت کرد.
تا حدود ۴۳ سال پیش اکثریت قریب به اتفاق ساکنین محله عبدل آباد تهران را فارس‌ها و تهرانی‌ها تشکیل می‌دادند تا ۳۵ سال پیش که این محله بافت شهری پیدا کرد و مهاجران از شهرهای اطراف به این محله آمدند. اولین صنف‌هایی که ساکنان محل به آن پرداختند پوشاک بود. تولیدی‌های پوشاک یکی بعد از دیگری شروع به کار کردند و زندگی مردم این منطقه را تأمین کردند؛ بنابراین می‌توان صنف پوشاک را در محله عبدل‌آباد از صنف‌های خاصِ این منطقه نام برد.
اما این محله شلوغ امروز به بازاری ارزان قیمت در تهران معروف است. در حقیقت اگر به دنبال خرید پارچه و پرده باشید عبدل آباد یکی از بهترین هاست اما به جز اینها جمعیت زیاد دستفروشان در بازار عبدل آباد همه نوع جنسی را در بساط خود دارند. هر چند در سال های اخیر موضوع دستفروشان این محله بارها مورد چالش بوده و چندین بار در مورد جمع آوری آنها تصمیم گیری شده است اما هنوز بازار عبدل آباد با دستفروشانش برای خرید هر نوع «خنزر وپنزر» در میان تهرانی ها مشهور است.
حتما بازارهای تهران با جمعیت ۸ میلیون نفری به این تعداد محدود نمی شود. بازارهایی همچون مولوی، سپهسالار، فردوسی و ... همچنان در میان تهرانی ها محبوبیت دارند. از سوی دیگر پاساژ ها و مال های بزرگ هر سال در مناطق مختلف تهران قد علم می کنند. شکل جدید این پاساژ ها با وجود سینما و طبقه فود کورت (سالن غذا خوری) و بازی های کودکان در کنار خرید مکان های خوبی را ایجاد کرده که خانواده ها در روزهای تعطیل بتوانند در کنار هم تفریح و خرید را همزمان تجربه کنند.
با این حال همچنان اگر به دنبال لذت بردن از خریدی با ریشه تاریخی و نفس کشیدن در هوای تهران قدیم هستید باید به همان بازارهای دالانی و سنگ فرش قدیمی سر بزنید و از شلوغی و همهمه آن لذت ببرید، گو اینکه همه این لذت این روزها برای تهرانی ها به لطف بیماری همه گیر کرونا دور از دسترس شده است و شاید خیلی ها در انتظار تجربه یک روز تازه در بازار بزرگ تهران و صرف ناهار در رستوران های شلوغ آنجا باشند.
خبرنگار: سمیرا امیرچخماقی
نظر شما