«ما» چگونه «ما» شد

از خیابان حجاب که وارد محوطه پارک لاله شوید جمعیت زیادی را می بینید که از این ورودی پارک برای تردد استفاده می کنند؛ زن و مرد، پیر،  جوان دختر و پسر. فضایی آرام و ساکت و البته پر رفت و آمد تر از بقیه ورودی ها. تا نگاهشان یک فضای محصور شده می افتد برایشان سوال پیش می آید که داخل این فضا چه چیزی قرار گرفته است. مجسمه «ما» را که می بینند با ذوق خاصی می پرسند که مرمت «ما» کی تمام می شود تا بتوانیم با آن عکس بگیریم؟

باید همراه با «شاهین صیقلی»، سازنده اثر وارد فضای محصور شده مجسمه شد. او مشغول بررسی نهایی مجسمه برای اجرایی شدن عملیات مرمت آن است. شروع حرف هایش با یک نکته جالب همراه می شود: اسمم «شاهین» است اما در رسانه‌ها به اشتباه «افشین» منتشر کرده اند البته این اشتباه را به فال نیک می‌گیرم و شاید افشین تبدیل به اسم هنری ام شود.

او در ادامه از فعالیت و شاگردی در آتلیه مجسمه کارگاه هنر از دوران دبیرستان می گوید: در این کارگاه شاگرد شجاع الدین شهابی بودم او فرزند «رضا شهابی» است که از شاگردان کلاس کمال الملک بود.

چگونگی شکل گیری ایده ساخت «ما»

شاهین در پاسخ به این پرسش که ایده ساخت مجسمه «ما» از کجا به ذهنش رسید، می گوید: در حوزه مطالعات فرهنگی، نشانه شناسی و نظام نمادین در جامعه کار می کنم. برای هفتمین دوسالانه مجسمه سازی تهران (۱۳۹۶) دنبال سوژه ای بودم که بتوان به تمام نظام نمادین شهر و مردم مفهوم معنایی بخشید کاری که به راحتی امکان پذیر نیست.در واقع جرقه این کار از ارتباطات شخصی ام نشات گرفت. به این فکر کردم که یک زوج هم خود را «ما» می‌دانند اما چه موارد و نشانه هایی نیاز است که یک «ما»ی واحد شکل بگیرد؟ چطور می توان مردم یک جامعه را که هر کدامشان بخش و طبقه ای را مال خود می دانند با یک حجم حدود چهار تنی همگرا کرد.

او داستان را اینطور ادامه می دهد: البته هرکسی می‌تواند ما را از نگاه خود تعریف کند اما پیوسته کردن این ذهنیت ها و پیام اتحاد و پایداری از اهداف اصلی ساخت این مجسمه بود. در واقع یک روانکاوی فرهنگ عامه در اثر وجود دارد که همه گروه ها را در یک حجم ، موقعیت و زمان؛ واحد تلقی کند. بر همین اساس ابتدا سایز کوچک مجسمه را ساختم اما برای شرکت در دوسالانه مجسمه سازی سایزش را بزرگتر کردم چراکه حجم کار بخش مهمی از انتقال مفهوم است.

این مجسمه ساز جوان در پاسخ به این پرسش که آیا این مجسمه از طرف شهروندان تخریب شده و آسیب به آن رسیده می گوید: کوچکترین آسیبی از طرف شهروندان به مجسمه وارد نشده و حتی ما مورد استقبال قرار گرفت. عکس گرفتن مردم با مجسمه نشان از ارتباط آنها با اثر دارد. در بازخوردها و پیام های مردم این جمله را دریافت کردم که «ما مثل بتن محکم هستیم». «ما» دعوت به یک اتحاد و نظم نمادین؛ کلمه ای که می تواند به صورت مستقیم تولید گفتمان کند.

«ما»های دیگر

صیقلی می‌گوید: این نخستین مجسمه شهری است که سه سال پیش با هزینه ۲۰ میلیون تومان ساختم. قبل از آن در حوزه ساخت و نظم نمادین اشیاء کار می کردم. این نسخه اول از مجسمه «ما» است و نسخه دوم و سوم آن نیز مد نظرم است که بتوان آن‌ها را در مکان‌هایی که حالت گفتمانی دارد جانمایی کرد.

مرمت «ما»

او از روند سریع مرمت می گوید: برای مرمت با مشاوره هایی که انجام شد به این نتیجه رسیدم که از یک نوع سیمان خاص که با سیمان و بتن کلاسیک متمایز است، استفاده کنم؛ مزیت آن این است که مرمت زودتر انجام می شود و بر این اساس احتمالاً مرمت مجسمه چند روزه به پایان می رسد. برآورد هزینه نیز انجام شده و شهرداری متعهد شد که آن را پرداخت کند.

حواشی انتقال مجسمه بدون هیچ منبع و منشأ خاصی ایجاد شد

شاهین صیقلی درباره حواشی ایجاد شده از جمله «مادر» بودن طرح اولیه، اعتراضی بودن مجسمه تا گم شدن و جمع‌آوری آن توسط شهرداری می‌گوید: واقعاً نمی‌دانم این شایعات از کجا شکل گرفت. همه می گویند؛ «گفته شده»، ولی منبع این حرف ها و شایعات مشخص نیست. نکته‌ای که مشهود است این است که بعد از دو سالانه موزه هنرهای معاصر اجازه نداد که مجسمه در آنجا بماند که البته باید برای انتقال آن به بازارچه خود اشتغالی در بوستان لاله با شهرداری و سازمان زیباسازی مذاکره می شد. حتی بحث هایی بود که مجسمه قرار است جلوی خانه هنرمندان جانمایی شود اما با این حال شهرداری در همه زمینه ها همکاری کرد. حتی یکبار پیش از این مجسمه را مرمت کرد. از مکانی که برای جانمایی مجسمه در نظر گرفته شده بسیار راضی هستم‌. بحث هایی مانند اعتراضی بودن و مادر بودن طرح اولیه مجسمه و سایر حاشیه‌ های که ایجاد شد منشاء مشخصی نداشت.

بر ما چه گذشت

مجسمه ما که در جریان هفتمین دوسالانه مجسمه سازی در مقابل موزه هنرهای معاصر و برای شرکت در این رویداد جانمایی شده بود چند روز پس از پایان دوسالانه توسط عوامل موزه هنرهای معاصر و بدون هماهنگی با سازمان زیباسازی و شهرداری منطقه به مقابل وروردی بازارچه خوداشتغالی بوستان لاله که در یکصدمتری موزه واقع شده منتقل شد. مدتی بعد با توجه به جانمایی نامناسب و وضعیت نامطلوبی که این اثر حجمی بدون شناسنامه به خود گرفته بود ، شهرداری منطقه ۶ تصمیم گرفت که مجسمه را برای مرمت و جانمایی در مکانی مناسب از پیاده روی مقابل بازارچه خود اشتغالی جمع آوری و به یکی از سایتهای فرعی شهرداری منتقل کند که پس از آن با تنظیم صورتجلسه ای این اثر به نام سازنده آن پلاک گذاری و در ضلع شرقی جانمایی می شود. اقدامی که با یک کلید واژه انحرافی تحت عنوان «اعتراضی بودن» مفهوم این مجسمه به جنجالی بی مورد تبدیل شد.

خبرنگار: علی سی پی

عکس: علی عارفی فرد