زباله‌گردی کودکان معضلی چندوجهی است که عوامل مختلفی زمینه بروز آن را فراهم می‌کند، از مشکلات اقتصادی تا کمبود زیرساخت‌های حمایت اجتماعی می‌تواند پای کودک را به بازار کار که اغلب مشاغل سیاه است باز کند. اما این میان زباله‌گردی یکی از مشاغلی است که نه تنها کودکی را از کودکان کار می‌گیرد، بلکه سلامت جسم و روان آنها را هم بیشتر از سایر شغل‌ها به خطر می‌اندازد. با این حال افکار عمومی اغلب پیمانکاران زباله را عامل اصلی در زباله‌گردی کودکان می‌دانند که گاه مرز بین پیمانکاری و مافیا را بر هم می‌زنند با این حال مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند معتقد است اگرچه باید با پیمانکاران متخلف برخورد قانونی صورت گیرد اما زباله‌گردی کودکان بیش از آنکه به دلیل وجود مافیای زباله باشد، ناشی از سیستم نادرست در جمع‌آوری پسماند است بنابراین تا زمانی که شکل جمع آوری پسماند تغییر نکند، مخازن سرپوشیده نشده و در واقع مالک نداشته باشند، هیچ کسی مسئولیت آنچه در زمینه پسماند، مافیا و زباله‌گردی کودکان اتفاق می‌افتد را بر عهده نمی گیرد.
صدرالدین علیپور درباره این موضوع به شهر گفت: سال هاست درباره زباله گردی فقط حرف زده میشود و متاسفانه به عوامل بروز آن اشاره نمی شود. کودکان کار در تهران و در شهرهای دیگر به جز زباله گردی کارهای دیگری هم انجام می دهند از فروش کالا تا پاک کردن شیشه که زباله گردی هم یکی از آن‌هاست. اما کار کودکان به صورت عام و نه فقط زباله‌گردی در حالی رخ می‌دهد که سازمان های مختلفی در قبال این کودکان که اغلب اتباع خارجی هستند مسئولیت دارند اما شکلی از قضیه که زباله گردی نامیده میشود پررنگ‌تر بوده و بیشتر هم نمایان میشود، در حالی که کار کودکان موضوعی فراتر از زباله گردی است.
او افزود: در شهرداری در سال‌های گذشته سیاست اشتباهی در قبال این کودکان اتخاذ شده بود که به جای اینکه ریشه زباله‌گردی یا در واقع زمینه دسترسی این کودکان به زباله حل شود، به روانشناسی شکل‌گیری و نحوه ورود این کودکان پرداخته شد در حالیکه شهرداری به عنوان نهاد اجرایی باید در حیطه وظایف خود عمل کند و علت‌یابی بروز این مشکل، همچنین چرایی حضور کودکان اتباع خارجی را به نهادهای دیگر بگذارد. سیاست شهرداری در قبال زباله‌گردی کودکان باید به این صورت باشد که به جای پاک کردن صورت مساله، عامل دسترسی کودکان به زباله را از بین ببرد.
علیپور ادامه داد: از نظر ما در سازمان مدیریت پسماند، عامل تسهیل زباله‌گردی، مخازنی هست که این کودکان برای جمع آوری زباله به آن رجوع می کنند. بنابراین به دنبال این هستیم که این مخازن حذف شود. وقتی مخازن به صورت چندگانه در مکان های عمومی در بسته قرار داده شود و یا مخازن مربوط به منازل مسکونی مانند همه کشورهای دنیا داخل ساختمان ها قرار گیرد و پسماندهای خشک یا از طریق اپلیکیشن ها و یا از طریق غرفه های بازیافت جمع شود و دیگر پسماند خشک و مخزنی وجود نداشته باشد که کودکان برای جمع آوری زباله و پسماند به آن مراجعه کنند، قطعا آمار زباله‌گردی کودکان کم میشود. رسیدن به این موضوع هم در واقع گام نخست طرح کاپ است، کمااینکه در منطقه ۶ و ۱۳ که مکانیزم خط پردازش مجزا وجود دارد، پیمانکار نمی‌گذارد زباله‌ای در مخازن باقی بماند و مستقیم به خط پردازش منتقل می شود، حداقل زباله گردی دیده شده و گاه اصلا وجود ندارد.
سازمان مدیریت پسماند؛ طرف قرارداد با پیمانکاران زباله نیست
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند درباره استفاده پیمانکاران از کودکان برای زباله‌گردی گفت: موضوع این است که اگر اثبات شود کودکان زباله گرد با پیمانکار ارتباط دارند و مشخص شود ماشین‌هایی که این کودکان را جابجا می کنند مربوط به پیمانکاران است، خودرو توقیف شده و با پیمانکار هم برخورد و قرارداد متخلفان فسخ می شود که تاکنون دو مورد هم اتفاق افتاده است. با این حال باید در نظر گرفت که سازمان مدیریت پسماند طرف قرار داد با پیمانکاران زباله نیست، پیمانکار هر منطقه با شهرداری همان منطقه طرف قرارداد است و سازمان مدیریت پسماند فقط بر این رویه نظارت دارد.
او افزود: نکته دیگری که باید در نظر داشت این است که بسیاری از پیمانکاران غیررسمی فعالیت می کنند حتی مواردی وجود دارد که پیمانکار اکنون قراردادش به پایان رسیده اما همچنان پسماند جمع می کند. در این زمینه اگرچه ابلاغ بخشنامه برای حل معضل زباله‌گردی از سوی شهردار تهران موثر بوده اما تا زمانی که شکل جمع آوری پسماند تغییر نکند، مخازن سرپوشیده نشده و در واقع مالک نداشته باشند، هیچ کسی مسئولیت آنچه در این زمینه اتفاق می‌افتد را بر عهده نمی گیرد.
علیپور بیان کرد: اکنون چون هیچ فردی مسئول مخازن جمع آوری زباله نیست، هر کسی در هر ساعتی هر چیزی را در این مخازن قرار می‌دهد، حتی دیده شده که مواد منفجره و تفنگ در این مخازن قرار می‌گیرد، حتی دو هفته قبل جنازه نیمه ای در خطوط پردازش دریافت شد که تمام این اتفاقات ناشی از این است که هیچ کنترلی روی مخازن نیست بنابراین وقتی این موضوعات که مصادیق اقدامات جنایی است قابل پیگیری نیست، چگونه می توان بر تمام سطل ها برای معضل زباله‌گردی کودکان، نظارت کرد؟ از همین رو به نظر می‌رسد راهکار اصلی که سازمان مدیریت پسماند می‌تواند برای حل معضل زباله‌گردی کودکان اتخاذ کند، تغییر شیوه جمع آوری پسماند است.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند در پایان با تاکید بر برخورد قانونی با پیمانکاران متخلف گفت: با این حال اثبات اینکه کودکان با پیمانکاران ارتباط دارند سخت است چرا که شهرداری سیستم قضایی نیست که بتواند افراد را در فشار قرار دهد و در اساس برخورد با کودک کار درستی نیست اما پلیس و دادستانی را هم پای کار آورده ایم. همچنین باید تاکید کرد که برخورد با پیمانکاران تنها به فسخ قرارداد ختم نمی شود بلکه در زمینه به کارگیری کودکان از جنبه حقوقی هم باید پاسخگو باشند و دادستانی و نیروی انتظامی هم پیگیر هستند. در واقع به نوعی جرائم عمومی هم شامل آنها می شود که در سیستم قضایی مورد بررسی قرار می گیرد.
*عنوان طرحی است که هدف آن کاهش پسماندی است که هر شهروند روزانه تولید می‌کند.
خبرنگار: ریحانه جاویدی
نظر شما