دارالفنون تهران نخستین مدرسه مدرن ایران ۱۶۸ است پیش به همت امیرکبیر در ابتدای خیابان ناصرخسرو بیش از چند میلیون پسر نوجوان ایرانی را در خود جای داد و شاید کمی کمتر از آن را به عنوان دکتر و ریاضیدان و وکیل و وزیر و هنرمند و نویسنده و… به تاریخ معاصر ایران اضافه کرد. مرکز علمی مدرنی که نه فقط این ۱۶۸ سال که برای همیشه تاریخ تنها نام میرزا تقیخان امیرکبیر را با خود همراه میکند. این مرکز علمی دومین مدرسه مدرن در آسیا بود که بیست سال پیش از تاسیس دارالفنون توکیو و سه سال پس از تاسیس دارلفنون استانبول با حضور دانشآموزان افتتاح شد.
دغدغه راه اندازی مدرسهای مدرن در ایران بعد از سوال مهم و معروف عباسمیرزا از مسیو ژوبر فرانسوی آغاز شد؛ همان سوالی که نایبالسلطنه پرسید که اجنبی به من بگو چه چیزی تو را بر من برتری میدهد؟ اما جوابش را امیرکبیر پیدا کرد. او پیش از آن که به عنوان مربی ناصرالدینمیرزا انتخاب شود در روسیه و عثمانی زندگی کرده بود و با مراکز تحصیلی جدید آشنا شده بود.پاسخی که باعث شد تا وقتی که هنوز حکم صدارتش امضا نشده در تهران بدنبال زمینی مناسب بود که دارالفنون را در آن جا مستقر کند. این زمین آن طور که در روزنامه وقایع اتفاقیه نوشته شده است در نزدیکی میدان مشق که آن زمان در میدان توپخانه قرار داشت. بخشی از زمین متعلق به منوچهرخان گرجی ملقب به معتمدالدوله بود. جان داود خان به ممنسا (اطریش) و پروسا (آلمان) رفته و شش معلم را به استخدام درآورد. امیر در نامه ای از او خواست که رشته های معلمان از این قرار باشد: یک معلم پیاده نظام، یک معلم توپخانه، یک معلم هندسه، یک معلم معادن، یک معلم حکمت و جراحی و تشریح و یک معلم سواره نظام. او درنامه دیگری حقوق معلمان را به قرار چهارهزار تومان در سال و چهارصد تومان اضافی برای هزینه رفت و آمد قرار داد.بخش نظامی مدرسه در سال۱۲۶۷ تأسیس شد. خود امیرکبیر شخصا بر آن نظارت داشت و با دقت اخبار مربوط به آن را پیگیری می کرد. او اخبار و نامه هایی راکه از طرف جان داود می رسید پیگیری می کرد و می ترسید که معلمها به افتتاحیه مدرسه نرسند. اما دشمنی مخالفان امیر نهایتا به گوش ناصرالدین شاه نشست و باعث عزل این مرد بزرگ شد.جالب آنکه خبر ورود معلمان به ایران در همان شماره از روزنامه وقایع اتفاقیه چاپ شد که خبر عزل امیرکبیر را منتشر کرد. اما عزل امیرکبیر باعث نشد که دارلفنون متوقف شود. این مدرسه در پنجم ربیع الاول سال ۱۲۶۹ قمری برابر با ۵ دی ماه ۱۲۳۰ شمسی افتتاح شد و دانش آموزان درس های خود را از همان روز آغاز کردند.
ساختمان دارالفنون دو مرحله و توسط میرزا رضای مهندس ـ ۱۲۳۰ شمسی /۱۲۶۹ ق ـ و مارکف روسی ـ ۱۳۰۸ شمسی ـ ساخته شده است به استناد متون تاریخی و نقشه های به جای مانده در مرحله نخست حیاط قدیمی و و مرکزی به اضافه ۶۴ اتاق ساخته شده است. در مرحله اول این بنا از فاصله میدان ارگ تا دربخانه ارگ سلطنتی امتداد داشت.
نخستین خبر راه اندازی دارالفنون تهران در شماره ۲۹ روزنامه وقایع اتفاقیه به تاریخ ۲۳ شوال ۱۲۶۷ برابر با ۳۰ مرداد ۱۲۳۰ شمسی منتشر شد. در این خبر آمد:« پارسال امنای دولت علیه بنا گذاشتند که در میان ارگ سلطانی طهران تعلیمخانه بسازند که علوم و صنایع در آنجا تعلیم وتعلم شود و از آن وقتهم مشغول این عمارت هستند. ولکن هنوز تمام نشده است و چونکه کارش خیلی است و تمام کردنش طول دارد. »
مدرسه اما زمانی تمام شد که چند هفته قبلترش امیرکبیر از صدارت برکنار و به کاشان تبعید شده بود. همان روزهایی که دشمنان امیر نقشه کشتن او را میکشیدند. مدرسه در روز ۵ دی ۱۳۲۱ شمسی با حضور ناصرالدینشاه و معلمان فرنگی که با استقبال سردی به ایران رسیده بودند و شاگردانی که از طبقات خاص بودند کار خود را آغاز کرد. در ابتدا دارالفنون از دو بخش علمی و نظامی تشکیل شده بود. در روزنامه وقایع اتفاقیه آمده است:«در روز یکشنبه پنجم ماه ربیع نخستین از سال ۱۲۶۸ هجری مطابق سنه خامسه از جلوس سعادت مانوس، مدرسه مبارکه دارالفنون، واقعه در ارک محروسه تهران که بنا و انشاء از سال سابق شروع شده بود بر حسب امر فرمان مطاع افتتاح شد و از آن تاریخ علوم مستظرف و فنون مستحدث و صنایع مستغرب که حکمای اروپا اساس آنها را در ظرف چندین قرن برپا ساخته بودند در این تأسیس با تقدیس انتشار همی گرفت و اشتهار همی پذیرفت.»
در بخش علمی طب مهمترین درسی بود که در این مدرسه تدریس میشد. دارالفنون تا سال ۱۳۰۰ به عنوان مدرسه عالی و نوعی پلیتکنیک بود. اما از این دوره به بعد با راهاندازی دانشسرای عالی تبدیل به دبیرستان شد.
۸۰ سال بعد از ساخته شدن دارلفنون یعنی در سال ۱۳۰۸ بنای مدرسه به شیوه مدرنترین توسط مارکف روسی طراحی و ساخته شد. این مدرسه تا سال ۱۳۶۹ به عنوان مدرسه و مرکز آموزش ضمن خدمت مورد استفاده قرار می گرفت. در سال ۷۸ بعد از کشمکشهای زیاد به شماره ۱۷۴۸ در فهرست آثار ملی ثبت شد و قرار شد به عنوان موزه آموزش و پرورش تغییر کاربری دهد.
نظر شما