رشد بی‌رویه جمعیت، تمرکز بیش از حد مراکز اقتصادی و صنعتی، ضعف زیرساختهای فنی و قانونی، شرایط خاص طبیعی شهر تهران و عدم ارتقاء کافی فرهنگ زیست شهری پدید آوردندگان این معضل پایتخت بوده اند که به تدریج به چالش عمده‌ای برای سلامت و حیات اقتصادی و اجتماعی جامعه شهری تهران تبدیل شده‌اند. قطعا مواجهه با این مشکلات در حوزه وظایف و اختیارات نهادهای بسیار متعدد دولتی و نیمه‌دولتی است که در این میان شهرداری تهران نیز نقش به سزایی ایفا می کند. ارائه خدمات شهری با حفظ احترام به محیط‌زیست تلاشی است که شهرداری حداقل در سالهای اخیر کمر به همت آن بسته است اما مشارکت فعال شهروندی، حلقه مفقوده در این فرایند مدیریت شهری است که به نظر می‌رسد که می‌تواند یاری‌رسان و ضامن نتیجه‌بخشی سیاست‌هایی باشد که در این حوزه تلاش بر اثربخشی دارند.
از مصداق‌های بارز سطح پایین مشارکت مردم در حل این مسأله موضوع آلودگی هوا است. خودروهای تک‌سرنشین فراوان که در سطح شهر مشاهده می‌شود و استفاده از خودروی شخصی، حتی در مسیرهای کوتاه از سوی مردم و کمبود توجه به آثار زیانبار آن بر ایجاد آلودگی هوا و سلامت جامعه تبدیل به مشکل غیر قابل حلی شده است که راه خروج از آن سال هاست دور از دسترس به نظر می رسد.
در این مسیر علاوه بر ضرورت افزایش ظرفیت حمل و نقل عمومی در تهران و زیرساختهای دولت الکترونیک که همواره مورد تأکید است، ترویج فرهنگ استفاده از شیوه‌های پاک حمل و نقل درون شهری، مانند استفاده از حمل و نقل عمومی، دوچرخه و پیاده‌روی از ضروریاتی است که تنها مشارکت مردمی می تواند آن را به عمل نزدیک کند.
مدیریت پسماند بخش دیگری از این حلقه مفقوده است. عدم جلب مشارکت گسترده شهروندان در فرآیندهای مدیریت پسماند (کاهش تولید، تفکیک در مبداء، پرداخت قبوض و...) یکی از اساسی‌ترین ضعف‌های سیستم مدیریت پسماند فعلی شهر تهران است. تحول اساسی در حوزه مدیریت پسماند تنها در صورتی محقق خواهد شد که شهروندان در خرید و انتخاب نوع کالا، در کاهش تولید و به تبع، سبک شدن بار مراحل مختلف فرآیند مدیریت پسماند نقش داشته باشند. اگر توجه به کاهش تولید پسماند و در کنار آن تفکیک اصولی پسماند در مبداء در جامعه نهادینه شود و مشارکت عمومی برای رعایت آن به کار گرفته شود، بخش عمده ای از رنج محیط زیستی پایتخت کاسته خواهد شد.
فضای سبز موضوع دیگری است که نقش شهروندان در آن بسیار حائز اهمیت است. مشارکت شهروندان در حفظ باغات و استفاده از بام سبز و دیوار سبز و نگهداری و توسعه فضای سبز خصوصی، در درازمدت اثرات مثبتی در افزایش سرانه فضای سبز شهری خواهد داشت.
شاید بتوان مصرف بهینه آب را یکی از اساسی ترین موضوعات در حوزه زیست محیطی شهر خواند که مشارکت مردمی در آن اصل اولیه است. تغییر فرهنگ مصرف در منزل، استفاده از آبهای خاکستری و بازچرخوانی آب، الزاماتی است که تهران در مواجهه با سالهای کم‌بارش، گریزی از آن ندارد. فرهنگی که هر چند سال ها برای نهادینه شدن آن به اشکال مختلف تبلیغی و رسانه ای تلاش شده است ما همچنان در میان شهروندان به عنوان یک معضل جدی شناخته نمی شود.
نظر شما