مهدی وثوق نیا، نویسنده کتاب «صدسال عکاسی مناظر شهری در تهران» در مراسم رونمایی از این کتاب در نشست «تهران از منظر عکاسان» با اشاره به سختی های تالیف چنین کتابهایی گفت: اینکه باید عکس هایی قبل از دهه ۶۰ پیدا کرد که الزاماً عکاس آنها، عکاس مناظر شهری نبودند و موضوع تهران بسیار سخت است.
او با بیان اینکه در شکل کلاسیک عکاسی، از چیزی عکاسی می کردند که احتمال می دادند شاید دیگر وجود نداشته باشد و در گذشته نیز با آن نگاه کلاسیک به تهران نگاه می شد، افزود : این کتاب از سال ۱۳۹۹ چیده می‌شود و به سال ۱۳۰۳ می‌رسد و امروز کسی از تهران عکس نمی‌گیرد که بگوید که این فضا مثلاً این کوچه دیگر نخواهد ماند بلکه پرداختن به زیست در شهر به مساله تبدیل شده و این کتاب واکاوی شهری است که عکاس در آن زندگی می کند. در واقع واکاوی عکاسان نسبت به شهر و تجربه ی آن ها نسبت به شهر را در این کتاب نشان می دهیم و در پی نوستالژی از تهران نیست بلکه در پی شناخت از شهر تهران است.
وثوق نیا با بیان اینکه این عکاسی به عنوان رشته ای که با امر روزمره در ارتباط است باید تخصصی تر دیده شود، توضیح داد: این کتاب شروع حرکتی است که متوجه شویم که می توان روی این ژانر کار کرد. نکته مهم دیگر در این کتاب این است که یک شناخت نامه راجع به افرادی که عکس هایشان در کتاب آورده شده، ارائه می‌کند.
این نویسنده با بیان اینکه در دهه های مختلف و قبل از انقلاب عکاسی به عنوان یک هنر دیده نشده و بعد از آن به عنوان یک هنر دیده شد، ادامه داد: عکاسی قبل از انقلاب نوستالژی و جنبه تاریخی صرف دارد، در واقع بعد از بازگشایی دانشگاه، روی هنر به آن باز می شود در حالی که قبل از آن عینیت بوده و ذهنیت در آن وجود نداشت، بر همین اساس در این کتاب تلاش می کنیم که پوسته و نگاه اولیه عکاسی را تغییر دهیم ذهنیت را مکتوب و تبدیل به عینیت کنیم.
او در پایان گفت: برای اولین بار شهرداری پذیرفت که نگاهی به تهران از طریق عکس باشد که الزاماً در ستایش و تبلیغ تهران نباشد بلکه در پی واکاوی این شهر باشد و این جای خرسندی است و این نقطه شروع یک حرکت است که بتوان از طریق عکاسی تهران را دوباره دید.
چالشی به نام صد سال عکاسی در تهران
رامیار منوچهرزاده، عکاس و پژوهشگر در این نشست با اشاره به حمایت شهرداری تهران در تالیف این کتاب و لزوم حمایت سازمان های دیگر در این موضوعات گفت: در تمام دنیا نهادهایی مانند شهرداری جذب کننده و کشف کننده های قوی هستند و از هنر، هنرمندان و گالری ها بدون هیچ چشمداشتی حمایت اساسی می‌کنند. اینکه در تهران شهرداری بعد از چندین دهه در این باره آستین بالا زده و از این کار حمایت کرده بسیار مهم است.
او افزود: با این همه اما این سوال پیش می‌آید که آیا نمی‌شود سیستماتیک تر با این مسئله برخورد کرد و بی انضباطی که به واسطه تغییر مسئولان در شهرداری به وجود می‌آید و شاکله اصلی آن حفظ نمی‌شود را برطرف کرد. وقتی به گرد آورنده یک عنوان کلی به اسم تهران می‌دهیم تا صد سال را در آن بگنجاند، او را وارد یک چالش می‌کنیم.
منوچهر زاده با بیان اینکه در این باره یک فضای سیستماتیک و آکادمیک لازم است، عنوان کرد: بهتر بود که به جای صد سال عکاسی در یک کتاب این موضوع در پنج کتاب آورده می شد و یا تقسیم دوره‌های مختلف زمانی انجام می گرفت تا فضا برای تحلیل و بررسی شرایط فراهم تر باشد.
او ادامه داد: با توجه به وسعت، گستره و دوران پر پیچ و خم تاریخی، اجتماعی تهران به عنوان یک کلانشهر و پایتخت، کار سختی است که بخواهیم در یک منظر شهری کلیاتی از یک فضا را ببینیم. با این حال اماامیدواریم که این اتفاق ادامه پیدا کند چرا که آزمون و خطا انجام شده و باید اجازه دهیم سر فرصت نویسنده این کار را ادامه دهد و باید از زوایا و چشم‌انداز دیگر شهر را دید.
مجموعه ای متشکل از آثار پیشکسوتان و جوانان
فرهاد فخریان، عکاس و مدرس دانشگاه نیز در این نشست، این کتاب را از چند جنبه بسیار ارزنده دانست و گفت: این کتاب مجموعه‌ای است از کار عکاسان؛ از متقدمین و پیشکسوتان تا آثار جوانانی که دهه دوم یا حداکثر سوم عمرشان را می‌گذارنند و تلاشهای شایسته‌ای صورت گرفته که نگاه عکاسان مختلف در این کتاب وجود داشته باشد.
او افزود: دومین نکته اینکه عکس ها بیشتر از این که نشان دهنده هویت شهر تهران باشند بیشتر در پی مخفی کردن این هویت هستند. آنچه که می‌بینیم تکه های اسرارآمیز و نادیدنی است و در پی آن است که مخفی کند آنچه واقعاً وجود دارد.
فخریان توضیح داد: تهران با حدود ۱۴ میلیون نفر جمعیت دارای وسعت عجیبی است که در آن خرده فرهنگ های مختلف در کنار هم زندگی می‌کنند و این را در عکس‌های صامت عکاسان می بینیم، اما نمی توان یک هویت واحد را در آن نتیجه گرفت.
او ادامه داد: نکته دیگر درباره کتاب صد سال عکاسی مناظر شهری در تهران این است که عکاس‌ها در پی زیبا نشان دادن تهران و یا نشان دادن زیبایی های تهران نبودند بلکه آنچه که از شهر و محیط پیرامونش از صافی ذهنشان گذراندند را تبدیل به چیزی کردند که ما به آن عکس می گوییم.
چه انتظاری از عکس داریم؟
همچنین مهرداد افضلی، عکاس و پژوهشگر در این نشست با اشاره به اینکه همیشه می توان از ایده آل ها صحبت کرد ولی هر کار و اقدامی در زمینه هنر قابل ستایش است، گفت: ما دچار یک بحران تعریف در جامعه هنری و عکاسی هستیم و در این باره باید بیشتر به این نکته بپردازیم که عکس چیست و چه کاری می‌تواند بکند و انتظار ما از عکس چیست؟
او افزود: این کتاب عنوان پر طمطراقی دارد اما آیا صد سال عکاسی را می‌توانیم در یک کتاب ببینیم؟
او با بیان اینکه مناظر شهری می‌تواند امتداد ذهن و ایده آدم ها باشد، ادامه داد: باید در تعریف مان از عکاسی تجدید نظر کنیم، البته این انتقاد به کل عکاسی وارد است که آن را اغلب وابسته به دوربین و تکنیکال محور می داند.
افضلی عنوان کرد: عکاسی یک فرایند ذهنی و ایده محور است و بیشتر به پس ذهن ربط دارد تا جلوی دوربین. در جامعه عکاسی ما اما دوربین امتداد چشم است در حالی که دوربین باید امتداد ذهن باشد.
او عنوان کرد: هنر یک فرایند تقلید محور نیست و پروسه ای خلاقه است و عکاسی نیز باید به عنوان یک هنر در یک پروسه خلاقه حرکت کند. هنر وادی تضارب آراست و امکان گفتگو به وجود می‌آورد و این مسئله و انتشار این کتاب‌ها با ارزش است چرا که به واسطه انها می‌توانیم کمبودها و نقاط ضعف و قوت را بررسی و شناسایی کنیم و به آن بپردازیم.
افضلی در پایان یادآور شد: نهادهایی مانند شهرداری که امکان ایجاد تحولی بزرگ را دارند باید در سویه های دیگر هنر نیز پیش قدم شوند و همراه با صاحبنظران مشکلات را شناسایی و حل کنند.
زبان نوستالژیک عکس
نجف شکری، مدرس دانشگاه نیز در این نشست درباره کتاب صد سال عکاسی مناظر شهری در تهران گفت: این کتاب به زبان عکاسی اشاره دارد و عکس همواره به گذشته تعلق دارد و به وجه نوستالژیک ما ایرانی ها اشاره می کند. اگر یک مخاطب فرنگی این کتاب را ورق بزند از دوره پیشامدرن به آرامی وارد یک دنیای مدرن می شود.
او درباره فرم چیدن عکس ها در این کتاب گفت: کتاب با عکس های رنگی شروع و به عکس های سیاه و سفید ختم می شود اما گویی مخاطب چندان متوجه این مساله نمی‌شود چرا که تهران شهری رنگی نیست بلکه شهری پرآوازه اما کمرنگ است و این از ویژگی‌های ممتاز این کتاب است.
شکری گفت: گویی عکاسان متفق‌القول تهران را تصویر کردند و این کتاب از این منظر که صرفاً به مناظر پرداخته هدیه ای است به هنر معاصر ایران و دنیای کتاب.
خبرنگار: علی سی پی
نظر شما