به گزارش شهر، تهران از سال ۱۳۲۰ به طور بی‌سابقه‌ای توسعه یافت و ساختمان‌ها و عمارتهای بزرگی با اسلوب معماری جدید در عهد سلطنت محمدرضاشاه به‌وجود آمد. در فاصله سال‌های ۳۰-۱۳۲۸، نخستین ساختمان بلند شهر در ۱۰طبقه و با اسکلت بتن آرمه توسط هوشنگ خانشقاقی در خیابان نادری (جمهوری فعلی) ساخته شد. این بنا در ابتدای خیابان باغ سپهسالار قدیم در کوچکی دارد که به دالان و راه پله ای باریک و آسانسوری تک نفره ختم می شود. آسانسوری که اولین نمونه ساخته شده از نوع خودش در ایران است.
ماجرای ساخت این بنا از این قرار بوده که خانشقاقی پس از بازدیدی که از یک ساختمان بلندمرتبه در پاریس(یک هتل) داشته به فکر ساخت یک آسمانخراش در تهران می‌افتد. چرا که تهران کم کم در حال بزرگ شدن بوده و خانشقاقی فکر می کرده ساخت ساختمان های بلند هم بزودی در کشور رایج می شود. او بخاطر عشق به میهنش و پیش از آن که اجازه دهد افتخار ساخت چنین ساختمان هایی نصیب بیگانگان شود خود دست بکار می شود، در خاطرات خانشقاقی آمده است:«باید کسی شجاعت شروع کردن را می داشت و من داشتم».
تعریف ساختمان بلندمرتبه در ایران
به ساختمان بسیار بلندی که طبقات آن هر یک پس از دیگری قابل اقامت باشند آسمانخراش یا ساختمان بلندمرتبه گفته می‌شود و در دهه اخیر واژه برج برای اشاره به این مفهوم نیز کاربرد یافته است. برای ساختمان بلندمرتبه در ایران دو تعریف مشخص وجود دارد. در تعریف اول ساختمانی که بیش از ۲۳ متر ارتفاع داشته باشد بلندمرتبه محسوب می‌شود و در تعریف دوم براساس ضوابط شهرسازی ساختمان بلندمرتبه بلندتر از حداکثر ارتفاعی است که مردم به راحتی از آن بالا روند (بیش از چهار طبقه) و نیاز به آسانسور دارد.
ادوار بلندمرتبه‌سازی در ایران
با نگاهی به ساخت وسازهای بلندمرتبه در گذشته می‌توان بلندمرتبه‌سازی در ایران را به سه دوره تقسیم کرد. دوره اول از سال‌های ۱۳۴۲ تا۴۶ را شامل می‌شود که بلندمرتبه‌سازی بدون هیچ دستورالعملی برای حل معضلات نوظهور شهری ادامه پیدا می‌کند. دوره دوم از سال ۱۳۴۶ تا سال ۷۴ ادامه پیدا می‌کند. در این دوره با تدوین طرح ساماندهی آتک نگاهی واقع‌بینانه‌تر به بلندمرتبه‌سازی در تهران می‌شود. در این طرح نخستین اقدامات مکان‌یابی ساختمان‌ها و نوعی کاربری غیرمسکونی ساختمان‌ها به ویژه خدماتی انجام شده است. دوره سوم از سال ۱۳۷۴ به بعد آغاز می‌شود که به نوعی گفته می‌شود ساخت بلندمرتبه‌ها قانونمند شده است اما به‌رغم تهیه و تدوین ضوابط مکان‌یابی و ساختمان‌های بلند و مطالعه وضعیت موجود و گرایش‌ها، از سال ۱۳۷۴ تاکنون وضعیت بلندمرتبه‌سازی حاکی از آن است که ضوابط مورد استناد در این بخش از ساخت‌وسازها موفقیت اندکی در هدایت و کنترل ساخت‌وسازهای بلندمرتبه داشته است.
براساس تحقیقات مرکز مطالعات شهر تهران الگوی غالب ساخت‌وسازها در سال‌های ۱۳۷۵ تا ۸۰ ساختمان چهار طبقه بوده و همواره بین ۴۰ تا ۵۰ درصد ساختمان‌ها به چنین الگویی اختصاص داشته است. پس از این دوره در سال‌های ۱۳۸۴ تا ۸۷ الگوی غالب ساخت‌وساز به سمت ساختمان‌های ۵ طبقه و بیشتر گرایش یافته، به طوری که در این دوره بیش از ۸۸ درصد ساختمان‌ها ۵پنج طبقه و بیشتر بوده‌اند. البته این نسبت در مناطق شمالی شهر تهران که شدت استفاده از زمین به علت ارزشمندی آنها بیشتر بوده به ۹۵ درصد از ساختمان‌ها می‌رسد. علاوه بر این تمایل به بلندمرتبه‌سازی در منطقه ۶ تهران به‌عنوان محل استقرار مراکز جدید تجاری و اداری نسبت به گذشته رشد چشمگیری داشته است. طوری که در سال ۱۳۸۷، حدود ۹۹ درصد پروانه‌های ساختمانی صادره در این منطقه ۵ طبقه و بیشتر بوده‌اند.
هوشنگ خانشقاقی (۱۲۹۹- ۱۳۸۵ تهران) فرزند «سرلشکر هادی خانشقاقی، حصن الدوله» و «شوکت الملوک خانشقاقی» از شاگردان کمال الملک است. او که همچون پدربزرگ خود میرزا مهدی خان شقاقی (ممتحن الدوله) به معماری علاقمند بود در سال ۱۳۱۷ جذب دانشکده فنی و در سال ۱۳۲۲ در رشته راه و ساختمان از این دانشکده فارغ التحصیل شد.
خبرنگار: علی سی پی
نظر شما