پادگان ۰۶، فرصت مناسب برای گذر از مال‌سازی

پاسداران، منطقه‌ای از شهر تهران است که سرانه فضای سبز کمی داشته، از نظر فضای تنفسی فقیر بوده و مشکلات ترافیکی هم در این منطقه یکی از معضلات اصلی مدیریت شهری است، بنابراین ضرورت دارد از زمین هایی مانند پادگان ۰۶ که در واقع زمین های ذخیره شهری هستند استفاده درستی به عمل آید اما در بهره‌برداری از این محوطه‌ها، اگر قرار باشد با نگاه مدیریتی که در گذشته به عرصه‌های شهری وجود داشت، مال سازی شود، در واقع جنایت رخ داده، از فرصتی که این زمین‌ها دراختیار شهر قرار می‌دهند، قدرشناسی نشده و هم به مردم فعلی شهر و هم به آیندگان ظلم می‌شود در حالی که با یک برنامه ریزی درست می تواند برای زیست‌شهری کیفیت آفرین باشد. با این حال در انتخاب کاربری برای این پادگان باید در نظر گرفت که وسعت یک زمین وقتی از اندازه ای بزرگتر باشد مقیاس تاثیرگذاری آن از حد کوچه و محله فراتر رفته و این زمین یک ماموریتی برای شهر دارد، بنابراین برای مطالعه روی طرح این پادگان نباید محدود به محله پاسداران نگاه کرد، بلکه این زمین در مقیاس شهر تهران ماموریت دارد پس باید مطالعه روی آن هم، در اندازه کلانشهر تهران باشد.

نگاهی به تجربه بین‌المللی نشان می‌دهد که در دنیا زمین‌هایی مشابه پادگان ۰۶ وجود داشتند که با یک برنامه ریزی مناسب ضامن توسعه شهر شدند و نگاه ها به آن شهر به واسطه این پروژه‌ها تغییر کرده است، مانند پروژه موزه گوگنهایم در شهر بیلبائو در شمال اسپانیا، شهری که در دهه ۸۰ و ۹۰ یک شهر ناهنجار از نظر اقتصادی و اجتماعی بود اما با یک تک پروژه مثل موزه گوگنهایم، اکنون به دهمین مقصد گردشگری اروپا تبدیل شده است، بنابراین این تجربه جهانی نشان می‌دهد که پروژه های بزرگ مقیاس می تواند یک شهر را در مقیاس جهانی، تبدیل به یک شهر پیشرو کند.

از سوی دیگر باید توجه کرد که اکنون دنیا و ذائقه مردم تغییر کرده و در طراحی پروژه های بزرگ باید به این موضوع توجه شود از همین رو بزرگترین مساله برای طراحی پروژه‌هایی با مقیاس پادگان ۰۶، این است که چطور می توان اوقات فراغت هوشمندانه‌ای در این محوطه برای مردم شهر فراهم کرد و در واقع اگر این موضوع را مشخص کنیم کلید اقتصادی پروژه هم روشن شده و همچنین طرح اقتصادی هم فقط در مسیر سودآوری و سرمایه اندوزی کارفرما نیست، بلکه سودآوری در راستای کمک به مردم انجام می‌شود، در نهایت طرحی که به مردم سرویس دهد قطعا سودآور بوده، مردم هم از آن راضی هستند و پذیرش آن در محله راحت تر رخ می‌دهد.

از سوی دیگر علاوه بر جنبه اقتصادی و توسعه باید در نظر گرفت که محوطه پادگان ۰۶ بناهایی دارد که از دوره قاجار و پهلوی ساخته شده است و شاید به دید عوام یک ساختمان معمولی باشد اما ارزش های معنوی و روایی مانند خاطرات اجتماعی که در آن محوطه وجود دارد ضامن ارزش حفاظت است. بنابراین اگر ایده ای قرار است در این فضا شکل گیرد با احترام به پیشینه آن می توان اتفاق بهتری رقم زد.

در نهایت باید به این موضوع اشاره کرد که آنچه در برنامه‌ریزی برای تبدیل پادگان ۰۶ به فضای عمومی باید در نظر گرفت، این است که سرمایه‌گذاران و برنامه‌ریزان نباید با این پیش فرض که سود اقتصادی بیشتری کسب کنند به دنبال این باشند که در زمینی با وسعت این پادگان، پاساژ و مال ساخته شود چرا که در پروژه‌هایی با این وسعت، طراحی باید به گونه‌ای انجام شود که بار ترافیکی به منطقه اضافه نشده، به شریان های ارتباطی فشار وارد نشود، مردم منطقه از این طرح احساس بهتری داشته باشند و به طور کلی تمام عوامل مرتبط از مزایای این طرح منتفع شوند. در نهایت با این مدل قطعا سود بیشتری نسبت به مال سازی ایجاد می‌شود چرا که پروژه زمانی موفق است که مردم به عنوان استفاده کننده اصلی از آن احساس بهتری دریافت کنند.

در شرایط فعلی، در شهر تهران عرصه های شهری با دیدگاه برنامه ریزی فرهنگی مورد نیاز بوده و این طرح ها  به شدت یک محرک توسعه است چرا که شهر و مردم از این طریق ارتقا پیدا کرده و این فضا موقعیتی را ایجاد می‌کند که حضور مردم در عرصه اجتماعی شهر پررنگ‌تر شود. تا امروز یک نگاه سنتی در کارفرمایان وجود داشت که تصور می‌کردند هرچه واحد تجاری و کاربری درآمدزا ایجاد شود اقتصاد پروژه بیشتر تامین می شود در حالی که این نگاه غلطی بوده و تجربه جهانی هم نشان می‌دهد که تمام کشورهای دنیا با پدیده پایان مال سازی مواجه است تا جایی که نشریات شهرسازی آمریکا اعلام کرده اند تا ده سال آینده نزدیک به ۲۵ درصد مال های آمریکا و اروپای غربی تبدیل به انبار می شود اما در ایران همچنان بدون توجه به تجربه دنیا  پاساژ ساخته می‌شود اما این در حالی است که طبق استاندارد iscc   در تهران دو و نیم برابر استاندارد جهانی پاساژ وجود دارد، در حالی که امروزه طرح هایی که به مردم خدمات بیشتری ارائه می دهند و به مدیریت شهری بیشتر کمک می کنند، از نظر اقتصادی هم منفعت بیشتری برای کارفرمایان داشته و ارزش افزوده بیشتری هم برای شهر دارند.