به گزارش شهر، بـا توجه به شرایـط موجود شهـر تهران، وجود یک شبکه متشکل از کانـال‌ها و مجاری هدایت سیلاب برای دوره بازگشت‌های ۲۵ و ۵۰ ساله که سیلاب را بـا سلامت عبـور دهد، ضروری است. این شبکه «جمع آوری و هدایت آب‌های سطحی» نام دارد.
شبکه‌ای برای پیشگیری از سیل
سالانه به‌طور متوسط ۲۴۰ میلی‌متر بارندگی در تهران رخ می‌دهد که این امر باتوجه به وسعت و گستردگی شهر، سبب جریان یافتن ۱۶۰ تا ۱۹۰ میلیون مترمکعب رواناب در شبکه جمع‌آوری و هدایت آب‌های سطحی می‌شود. اما نخستین تلاش‌ها دراین زمینه به اوایل دهه ۱۳۴۰ بازمی‌گردد؛ در آن زمان اولین مطالعات اساسی درباره کنترل سیلاب‌های تهران توسط سازمان برنامه به تصویب رسید و تهیه طرح تفصیلی به مهندسان مشاور ابلاغ شد. هدف از انجام این مطالعات، حفاظت از مناطق سیل‌گیر در مرکز پایتخت بود؛ امری که ازطریق انحراف مسیر رودها و انتقال سیلاب‌ها به سمت شرق و غرب و همچنین احداث چند شاخه سیلاب‌رو در نواحی مرکزی تهران امکان‌پذیر شد.
تکمیل شبکه زهکشی در سال‌های بعد با به ثمر رسیدن مطالعات مشابه در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۷۸ پیگیری‌شد و آنچه فصل مشترک تمام این مطالعات به‌شمار می‌رفت، حفاظت شهر از سیلاب بود. این امر طبعا به واسطه احداث نهرها، کانال‌ها و لوله‌هایی تحقق می‌یافت که ضمن جمع‌آوری آب‌های سطحی، این آب‌ها را با استفاده از شیب شمال به جنوب شهر تهران به پایین‌دست منتقل‌کند.
از اداره قنوات تا شرکت خاکریزآب
اگرچه رشد کالبدی شهر تهران همواره ساخت و تکمیل سرشاخه‌های جدید در شبکه جمع‌آوری و هدایت آب‌های سطحی همچنین افزایش سطح مقطع بخش‌های موجود را اجتناب‌ناپذیر کرده است اما باید دانست که هسته اولیه این شبکه تا سال ۱۳۵۱ شکل گرفت و تکمیل و توسعه شبکه اصلی نهرها و کانال‌های شهر تهران درمقطعی بین سال۱۳۵۱ تا ۱۳۶۹ به اداره کل مسیل‌ها و قنوات سپرده‌شد.
رشد و توسعه شهر تهران در این سال‌ها نه تنها متوقف نشد بلکه به موازات رشد جمعیت در سال‌های دهه ۶۰، آهنگی شتابان گرفت. بنابراین افزودن سرشاخه‌های جدید و بهبود عملکرد شبکه موجود به دغدغه جدی مدیران شهری تبـدیـل شـد. دراین راستا سال ۱۳۶۹ مسئولیت اجرا و تکمیل شبکه جمع‌آوری و هدایت آب‌های سطحی به سازمان مهندسی و عمران شهر تهران سپرده شد. نتیجه تمام این اقدامات و تلاش‌ها تا سال۱۳۷۲ ساخت۴۲ کیلومتر تونل و ۱۷۲ کیلومتر کانال در ابعاد مختلف بود تا تهران به موازات تکمیل بخشی از زیرساخت‌های عمرانی موردنیاز، از ۲۱۴ کیلومتر شبکه اصلی جمع‌آوری و هدایت آب‌های سطحی نیـز برخوردار شود.
شرکت خاکریزآب چه اهدافی را دنبال می‌کند
شرکت خاکریزآب ۱۴ هدف مهم را برای آسایش شهروندان و امن بودن شهر دنبال می‌کند. این اهداف شامل ایجاد محیطی امن برای فعالیت و زندگی شهروندان، جلوگیری از وقوع سیلاب و خطرات احتمالی جانبی و مالی آن، پیشگیری از آبگرفتگی معابر و ایجاد اختلال در تردد وسایل نقلیه و عابران، پیشگیری از انتقال رسوبات آبگرفتگی به شهر با احداث حوضچه‌های رسوبگیر، جلوگیری از ورود روان آب‌های جاری در اثر بارندگی به منازل مسکونی، واحدهای تجاری و اداری، مهار دبی پایه آب در سرشاخه‌ها و برنامه ریزی برای استفاده بهینه از آن جهت کاربری‌های مختلف، استفاده از پتانسیل بالای آب در جذب و انتقال آلاینده‌ها و نهایتا تصفیه آن و کمک به بهداشت عمومی جامعه، برنامه ریزی برای استفاده از آب‌های سطحی جمع آوری و هدایت شده جهت واریز واداری و تغذیه مصنوعی آبخوان‌های شهر تهران در نقاط مختلف حوضه آبریز تهران، جمع آوری، انتقال و هدایت روان آب‌ها به مخازن جهت مصارف مختلف از جمله تغذیه مصنوعی سفره‌های آب زیرزمینی و ایجاد فضای سبز شهری و کشاورزی، حفظ و ذخیره رواناب‌های ناشی از بارندگی به صورت منطقه‌ای و در واقع حداکثرسازی ذخیره آن‌ها، کاهش انتقال آب از حوضچه‌های بالادست به پائین دست و به عبارت دیگر حداقل سازی انتقال آب ناشی از رواناب و کاهش هزینه‌های انتقال، افزایش قدرت جذب آب توسط سطح زمین به صورت منطقه‌ای و نفوذ در رواناب‌ها به منظور تغذیه آبخوان‌ها و سفره‌های زیرزمینی، پایش شبکه‌های اصلی جمع آوری آب‌های سطحی شهر تهران و نظارت عالیه بر پروژه‌های در دست احداث شبکه‌های جمع آوری آب‌های سطحی شهر تهران توسط مناطق است.
احداث ۲۳۱ کیلومتر شبکه جدید طی ۱۸ سال
در سال ۱۳۷۲ بنابر موافقت بانک‌جهانی مبنی‌بر پرداخت وام به شهرداری تهران و به‌منظور اجرای بخشی‌از پروژه‌های جمع‌آوری و هدایت آب‌های سطحی پایتخت، شرکت خاکریزآب به‌عنوان یک شرکت مستقل تأسیس شد تا مسئولیت اجرای چنین پروژه‌هایی را برعهده بگیرد.
این شرکت از بدو تأسیس، تحقیقات و مطالعات فراوانی را درزمینه جمع‌آوری و هدایت آب‌های سطحی شهر تهران انجام داد و طرح‌ها و پروژه‌های متعددی را به مرحله اجرا درآورد به‌طوری که در فاصله سال‌های ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۹ درمناطق مختلف شهر تهران، ۷۱ کیلومتر تونل، ۱۰۲ کیلومتر کانال و ۴۸ کیلومتر لوله‌گذاری انجام شد تا درمجموع ۲۲۱ کیلومتر دیگر به شبکه موجود افزوده شود.
حبیب پوش‌پارس، مدیرعامل شرکت خاکریزآب درباره وضعیت فعلی شبکه اصلی آب‌های سطحی شهر تهران، به خبرنگار شهر گفت: درحال حاضر ۵۳۰ کیلومتر شبکه اصلی وجود دارد و طبق برنامه پنج ساله سوم این عدد باید به ۷۰۰ کیلومتر برسد. این شبکه در سال ۱۳۹۹ باید ۶/۵ کیلومتر ساخته می‌شد که شهردای بیش از این عدد ساخت. امسال نیز باید ۸ کیلومتر ساخته شود که درحال حاضر همان ۸ کیلومتر در نیمه نخست سال تکمیل و آماده بهره‌برداری است. درحال حاضر شرکت خاکریزآب پیشرو در برنامه پنج ساله سوم است. این ۷۰۰ کیلومتر باید طی ۲۰ سال آینده تکمیل شود.
بر اساس مطالعات انجام‌شده، تهران هنوز به ۲۲۲ کیلومتر دیگر تونل، کانال و لوله نیازدارد تا با دستیابی به یک شبکه ۷۰۰ کیلومتری، علاوه بر بهبود عملکرد شبکه موجود بتواند پاسخگوی نیازهای آتی در این‌زمینه باشد.
نظر شما