به گزارش خبرنگار شهر، اینکه تا چه اندازه حمل و نقل عمومی در یک شهر پیشرفته، قابل دسترس و البته برای استفاده همه شهروندان ارزان باشد، مهمترین شاخصی است که سالهاست بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا، آن را سرفصل تصمیم‌گیری‌های خود قرار داده اند. اما یکی از مهمترین عواملی که سبب استفاده بیشتر شهروندان از حمل و نقل عمومی می‌شود این است که از نظر اقتصادی به صرفه است. در تهران اما به دلیل ارزان بودن قیمت سوخت نسبت به سایر شهرهای بزرگ دنیا، تفاوت قیمتی کمی میان مثلا قیمت بلیت مترو و استفاده از آن در طول یکماه در مقایسه با قیمت بنزین برای خودروی شخصی وجود دارد. مقایسه هزینه استفاده از حمل و نقل عمومی برای یک شهروند تهرانی با مثلا فردی که در نیویورک زندگی می‌کند حداقل در یکی دو سال اخیر به دلیل دو عامل اصلی مشکل است، نخست آنکه میانگین سطح درآمدی شهروندان تهران نسبت به بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا بسیار پایین‌تر است و اساسا قیمت خدمات عمومی از سوی دولت‌های محلی بر اساس اقتصاد کلان تعیین می‌شود، پس قاعدتا هزینه حمل و نقل عمومی برای شهروند تهرانی در طول یکماه باید کمتر از شهروند نیویورکی باشد. مسئله دوم اما؛ به نوسانات نرخ ارز و افزایش آن در ایران بازمی‌گردد و اینکه حتی اگر پایین‌ترین نرخ حمل و نقل عمومی در هر کشوری، محاسبه و به تومان تبدیل شود، به طور قطع نتیجه‌اش قیمتی نجومی در مقایسه با حمل و نقل در تهران می‌شود.
هم اکنون در تهران، قیمت بلیت مترو برای بلیت تک سفره یک هزار و ۵۰۰ تومان، تک سفره حومه یک هزار و ۷۰۰ تومان، تک سفره هشتگرد پنج هزار تومان و تک سفره فرودگاه امام خمینی (ره) همانند سال گذشته بدون افزایش ۹ هزار تومان تعیین شده است. قیمت کرایه تاکسی تا سقف ۲۵ درصد نسبت به نرخ پایه مصوب سال ۱۳۹۸ افزایش پیدا کرد. این میزان، نسبت به سطح درآمدی خانوار شهری مناسب است و همین امر نشان می‌دهد تهران تقریبا در لیست ارزانترین حمل و نقل های جهان قرار دارد.
«لندن» گرانترین حمل و نقل عمومی را دارد
اما شرایط در سایر شهرهای دنیا چگونه است؟ سال گذشته میلادی «دویچه بانک» هشتمین نظرسنجی سالانه خود در مورد قیمت های جهانی و استانداردهای زندگی از کشورها و شهرهای مختلف جهان را منتشر کرد که بخشی از این تحقیق بر هزینه حمل و نقل عمومی در ۵۵ شهر بزرگ دنیا متمرکز شد که اختلافات زیادی در قیمت بلیط ماهانه با یکدیگر دارند. به عنوان مثال، بلیت یک ماهه فقط یک شهروند در «بوینس آیرس» به طور متوسط ۱۵ دلار است، در حالیکه در «برلین» این نوع بلیت ۸۹ دلار قیمت دارد. در «لندن» اما، که بالاترین هزینه حمل و نقل عمومی در تمام شهرهای بزرگ و میان پایتخت‌های دنیا را دارد، هزینه خرید بلیت ماهانه مترو ۱۷۹ دلار است. این قیمت هنوز ارزان تر از سال ۲۰۱۴ است که بیش از ۲۰۰ دلار قیمت داشت. با وجود قیمت بالا، گزینه اصلی همه شهروندان برای رفت و آمد در شهر حمل و نقل عمومی است و تقریباً ۳۷ درصد سفرها در این شهر با حمل و نقل عمومی انجام می‌شود.
در مسکو پایتخت روسیه هم که به عنوان یکی از ارزانترین پایتخت های دنیا از لحاظ حمل و نقل عمومی شناخته می‌شود، یک شهروند برای خرید بلیت مترو ۵۷ روبل هزینه می کند که با تبدیل آن به دلار و بعد هم به تومان، چیزی در حدود ۱۸ هزار تومان می‌شود. یک بلیت ماهانه برای مترو، اتوبوس، تراموا و اتوبوس برقی هم دو هزار و ۹۰۰ روبل هزینه دارد.
در بسیاری از شهرهای کشورهای اروپای شرقی، دولت‌ها با اعطای یارانه‌های خاص، مانند استفاده از کارتهای هوشمند رایگان یا با قیمت‌های پایین و یا اختصاص تخفیف های بالا به دانشجویان یا بازنشستگان شهروندان را به استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی تشویق می‌کنند. کاری که البته در تهران هم انجام می‌شود.
نحوه قیمت‌گذاری کرایه حمل و نقل عمومی
در بیشتر کشورهای در حال توسعه با درآمد پایین و متوسط، میانگین درآمد استفاده کنندگان از خدمات حمل و نقل عمومی کمتر از میانگین درآمد کل است. در چنین شرایطی، تعیین کرایه‌ها پایین تر از سطح هزینه‌ها تاثیر مثبتی بر دهک‌های کم درآمد جامعه خواهد داشت، اما برخی کارشناسان بر این باورند دریافت کرایه کمتر سبب می‌شود تا خدمات ارایه شده در بخش حمل و نقل عمومی کیفیت مطلوبی نداشته باشد چون درآمد حاصله از این بخش جبران هزینه‌های نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی را نمی‌دهد. اتفاقی که در شهری مانند تهران در حال رخ دادن است. بر اساس اسناد بالادستی یک سوم از قیمت تمام شده بلیت مترو را باید دولت، یک سوم را شهرداری و یک سوم دیگر را شهروندان پرداخت کنند، اما از آنجایی که دولت به تعهد خود در پرداخت یک سوم سهمش عمل نمی کند، همین عامل سبب شده تا پیشرفت در ناوگان حمل و مقل عمومی و مترو تهران به کندی انجام شود.
مواردی هم وجود دارد حتی در کشورهای نسبتا ضعیف، مانند جمهوری قزاقستان که افراد کم درآمد مایل به پرداخت‌های بیشتر برای دریافت خدمات بهتر به جای خدمات ارائه شده در کرایه‌های کنترل شده موجود هستند.
خبرنگار: فریبا رحمانی
نظر شما