خطی برای ارتقای شاخص عدالت توزیعی

بررسی روند توسعه سیستم‌های حمل ونقل عمومی نشان می‌دهد که در شهرهای بزرگ جهان، سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی سالانه بین 1.2 تا 3 درصد از مسافرین خود را از دست می‌دهند. این هشداری برای همه برنامه‌ریزان شهری است. باید توجه داشت که مسافرانی که از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده نمی‌کنند، چه وسیله‌ای را به‌عنوان جایگزین انتخاب می‌کنند؟ آیا به سیستم‌های پاک، پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری می‌پردازند یا استفاده از وسایل نقلیه شخصی را ترجیح داده‌اند؟ چالش‌های افزایش استفاده از وسایل نقلیه شخصی علاوه بر مشکلات ترافیکی، ناظر بر مسائلی زیست‌محیطی است که درپی خواهد داشت. از سال1970، انرژی مورد نیاز صنعت حمل‌ونقل بیش از دو برابر شده است و امروز 25درصد انرژی دنیا و نیمی از مصرف نفت به این صنعت اختصاص دارد. در دهه حاضر، بیشترین مقدار آلایندگی ناشی از آلودگی‌های صنعت حمل‌ونقل است. در مقیاس جهانی، استفاده از اتومبیل با سیستم سوخت موجود، منجر به آلودگی هوا و گرم‌شدن زمین می‌شود. تنها راه غلبه بر مشکلات ترافیکی، زیست‌محیطی و البته مسائل اجتماعی ناشی از آن پایبندی به اصول توسعه پایدار است، به‌نحوی که نیازهای زمان حال را بدون به‌مخاطره افکندن توانایی‌های نسل آینده برآورده سازد. حمل‌ونقل پایدار باید تعادل بین سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی را در نظر داشته باشد و تلاش کند انواع روش‌های حمل‌ونقل پاک را جایگزین شیوه‌های فعلی سازد. متأسفانه تهران ِ امروز، میراث‌دار انباشتی از معضلات ناشی از کم‌توجهی مداوم به شاخص‌های توسعه پایدار است. تهران با گستردگی در مساحتی قریب به 700 کیلومتر مربع همچنان از توان پاسخگویی لازم به نیازهای روزافزون شهر در حوزه حمل‌ونقل و ترافیک برخوردار نیست.
از زمان بهره‌برداری از نخستین خط مترو در تهران، یعنی اسفند77، تا امروز هر سال بخشی از متروی تهران کامل شده است، به‌طوری که اکنون متروی تهران و حومه 126 ایستگاه فعال دارد و تا پایان سال 1398، 9 میلیارد و 252 میلیون و 950 هزار و 809 سفر با آن انجام شده است. کلنگ‌زنی دهمین خط متروی تهران به‌صورت شرقی-غربی به طول 43‌کیلومتر و تعداد 35 ایستگاه ادامه مسیری است که دیری آغاز شده است.
گذر قریب به یک‌چهارم مسیر و ایستگاه‌های خط10 از منطقه 22، پاسخی به نیاز اساسی این منطقه برای اتصال به جریان حمل‌ونقل عمومی شهری و بهره‌مندی شهروندان این منطقه خواهد بود. در طراحی این خط، به‌طور ویژه تلاش شده تا با تکیه بر 2 شاخص «دسترس‌پذیری» و «یکپارچگی»، همه خطوط مترو، به مثابه مویرگ‌هایی پراکنده‌شده در اندام شهر، جریان منظم حمل‌ونقل شهری را ساماندهی کنند و همه مناطق شهر را در ارتباط و اتصال مدام با یکدیگر نگه دارند. با چنین چشم‌اندازی می‌توان گفت که حمل‌ونقل عمومی علاوه بر دسترسی به اهداف فنی خود، ابزاری برای کاهش طردکنندگی اجتماعی بوده است و شهروندان تهران را به عدالت در دسترسی به فضای خدماتی نزدیک‌تر خواهد ساخت.
البته باید تلاش کرد تا در عین ایجاد تحولاتی چون گسترش کمی حمل‌ونقل عمومی، افزایش کیفی حمل‌ونقل عمومی، ایجاد زیرساخت‌های جدید و متناسب با وضعیت خاص تهران، در جهت تغییر ذائقه‌ و فرهنگ عمومی در استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی هم اقدام لازم صورت پذیرد. به‌موازات این اقدامات، هوشمندسازی شهر، ورود جدی به عرصه تحقق شهر و شهروند الکترونیک و فراهم کردن زیرساخت‌های سخت‌افزاری و فرهنگ نرم‌افزاری شهری در این حوزه، دمیدن افق‌هایی روشن و تازه را نوید می‌دهد.