از شفاخانه دولتی تا مریضخانه پایتخت

در سال ۱۲۵۲ شمسی در محدوده شهر در حد شمالی غربی نخستین بیمارستان مدرن ایران و البته تهران کار خود را آغاز کرد. مریضخانه دولتی که هنوز هم بعد از ۱۳۲ سال در همان جای شهر تهران که حالا مرکز شهر شده یعنی خیابان امام خمینی قرار دارد و ما آن را به اسم بیمارستان سینا می‌شناسیم.

تا سال‌ها یک تهران بود و یک شفاخانه که درست در مرکز شهر ساخته شده بود. این شفاخانه برای سال‌ها در گوشه جنوب شرقی ارگ روبه روی جلوخان مسجد شاه (امام) در زمینی به مساحت ۱۰۰۰ خورده‌ای مربع شکل دارالشفای تهران ساخته شده بود.  این شفاخانه در زمان شاه‌های اولیه قاجار به مداوای سنتی بیماران تهران مشغول بودند. حکیم باشی اول شهر به همراه گروهی از دستیارانش این شفاخانه را اداره می‌کردند. اما تهران مریضخانهای مدرن می‌خواست که به شیوه‌های مدرن بیماران را مداوا کند.  مریضخانه‌ای که یکی از رویاهای میرزا تقی‌خانی بود و در روزهایی که او نبود پا گرفت. او این مریض‌خانه را در زمانی که در روسیه و عثمانی بود دیده بود و می‌دانست که طبیبان یونیورسیته رفته چطور با حب و سوزن بیماران سخت را شفا می‌دادند. او تصمیم گرفت در کنار دارلفنون جایی را برای حضور طبیبان فرنگی و طبیبان فرنگ رفته تاسیس کند که در کنار تدریس در مدرسه مبارکه بیماران را هم درمان کنند. امیرکبیر البته در کنار این مایه‌کوبی اطفال را اجباری کرده بود و پدر و مادرانی که فرزندشان را برای مایه‌کوبی نمی‌بردند عقوبت سختی می‌دیدند.

بعد از امیرکبیر و افتتاح مدرسه دارالفنون، با توجه به بیماری‌های واگیرداری که هر از چند گاهی شیوع پیدا می‌کرد،  انجمنی به نام «مجلس حافظ الصحه» متشکل از طبیبان خارجی و داخلی وابسته به دارالفنون تشکیل شد که وظیفه آن پیشگیری از وبا، طاعون، آبله و سایر امراض واگیردار بود. شعبه طب دارالفنون تا مدتها تنها به تدریس علوم نظری اکتفا می کرد و به جز یک اسکلت وسیله دیگری برای تدریس در اختیار نداشت برای نخستین بار در سال ۱۲۳۲ شمسی به دنبال مرگ مشکوک یکی از افراد بیگانه مقیم تهران، دکتر پولاک معلم طب اجازه کالبدشکافی گرفت. بعدها پروفسور بارئونه معلم زبان دارالفنون پیش از مرگ جسد خود را به مدرسه فروخت و با بهای آن کتابخانه ای تأسیس کرد. پس از مرگ جسدش به مدرسه تحویل داده شد.

در سال ۱۲۵۲ شمسی که ناصرالدین شاه از مسافرت فرنگستان مراجعت کرد دستور داد مریضخانه‌ای به سبک بیمارستانهای کشورهای خارجه دایر شد. مشیرالدوله صدراعظم و علی قلی میرزا اعتضاد السلطنه وزیر علوم همت به انجام این مهم گذاشتند و در سال ۱۲۵۵ شمسی مریضخانه موردنظر تأسیس شد که نام آنرا مریضخانه دولتی گذاردند.

 اعتمادالسلطنه در الماثر و الاثار نوشته است:«انشا و احداث مریضخانه و بیمارستان در دارلخلافه طهران، در سنه ۱۲۹۳ از هجرت سال پنجم جلوس همایون.» او به دکتر پولاک و  ناظم‌الاطبا که پیش از این درخواست ساخت بیمارستان را داده بود اجازه داد در زمین کنار میدان مشق  بنای دارلشفای تازه‌ای را بگذارد. این زمین آن‌چنان که دکتر پولاک طبیب مخصوص شاه در سفرنامه خود نوشته است به شاهزاده‌ای به اسم ضیاالسلطنه تعلق داشت. به گفته دکتر پولاک این شاهزاده خانم از او خواست تا اطمینان بدهد که در این بیمارستان کمی نخواهد مرد. تضمینی که البته پولاک نتوانست به او بدهد.  

این دارلشفا به نام مریضخانه دولتی در سال ۱۲۹۵ کار خود را آغاز کرد. در این مریضخانه به پیشنهاد ناظم‌الاطبا  پزشکان تربیت‌شده‌ ایرانی استخدام شدند. این دانشجویان همزمان در مریضخانه‌ دولتی و تحت نظر پزشکان غربی به کارآموزی می‌پرداختند. دکتر پولاک نیز سرپرستی طبیبان این بیمارستان را برعهده گرفت. این بیمارستان ۱۳۰ ساله تهران درست در میانه خیابان سپه در سر خیابان سی‌تیر در منطقه ۱۲ به عنوان یکی از مهمترین‌ بیمارستان‌های تهران مشغول به کار است. بیمارستانی که به نام مهمترین پزشک ایرانی همه ادوار تاریخی به اسم بیمارستان سینا نام‌گذاری شده است.

پژوهشگر:فرزانه ابراهیم زاده 

۱۱ مهر ۱۳۹۹ - ۰۹:۰۹
کد خبر: 4933

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
  • 1 + 10 =