ناصرالدینشاه قاجار در اولین سفرش به اروپا از همان لحظهای که در سنپترزبورگ به تماشای اپرا و تئاتر نشست دلش برای برای این هنر رفت و دستور داد تا معلمی برای هنر استخدام کنند. وقتی از تماشاخانه قصر سلطانعبدالحمید دیدن کرد به این فکر افتاد که شبیه آن را در پایتخت بسازد. پس در بازگشت به تهران علیاکبرخان مزینالدوله را که در فرانسه نقاشی و هنر خوانده بود را احضار کرد و دستور داد تا در بخشی از دارالفنون سالنی بسازد که در آن بتوان تئاتر اجرا کنند. این سالن در فضایی بین دربخانه و حرمسرای شاهی و مدرسه، ساخته شد. از همان ابتدا دری مخفی برای شاه ساخته شد تا به راحتی بتواند بیاید و در جایگاه مخصوصش بنشیند و تئاتر فرنگی ببیند. تئاتری که با بقالبازی و تختهحوضی و تعزیه فرق داشت. نور سالن را هم با مجوز شاه از چراغهای گازی قصر شاهی تامین کردند. سالن ۳۰۰ نفر ظرفیت داشت. در یکی از شبهای ۱۲۶۷ شمسی با حضور شاه و اجرای نمایشی به کارگردانی مزینالدوله سالن تئاتر دارالفنون رسما افتتاح شد تا نخستین سالن تیاتر ایران در تهران متولد شود.
درباره این که نخستین تئاتری که در این سالن به صحنه رفت اختلاف نظر میان پژوهشگران وجود دارد. برخی معتقدند طبیب اجباری و برخی گزارش مردم گریز را نخستین تئاتر دارالفنون میدانند. اما از متن گزارشهایی که در آن زمان منتشر شد نخستین نمایش میزانتروپ لومیر بود که میرزا حبیب اصفهانی آن را به فارسی ترجمه کرده بود و مزینالدوله به کمک مقلدین دربار مثل کریم شیرهای و اسماعیل بزاز و عباسگنده روی صحنه برده بود.
شاه گویا از این اجراها راضی بود. اعتمادالسلطنه در خاطراتش نوشته:« چند شب است در مدرسه دارالفنون وزیر علوم گویا تماشاخانه باز کرده، بازیگران فرنگی هستند که ادا بازی نمیدانند و زبان نمیفهند. اما طوطیوار فارسی یادگرفتهاند.»
او در خاطرهای دیگر نوشته:« دیشب شاه تماشاخانه رفته بود، اسماعیل بزاز بازی سرهنگ مجبوری بیرون آورده بود. »
او در یکی از خاطرات دیگرش درآمد اسماعیل بزاز از بازی در تیاتر را ۴۰۰ تومان میداند.
البته مثل هر پدیده دیگری تئاتر هم با مخالفتهایی مواجه شد و شاه مجبور بود شبها به صورت ناشناس به تماشاخانه برود و تئاترها را ببیند. اما چراغی که برای تئاتر روشن کرده بود روشنماند و سالن ارامنه تهران و بعد از آن تماشاخانه فاروس در لالهزار کار سالن دارالفنون را ادامه دادند.
سالن تئاتر دارالفنون در زمان بازسازی در سال ۱۳۰۸ بازسازی شد و بیشتر تبدیل به آمفیتئاتر مدرسه شد و کم کم بسیاری یادشان رفت این سالن نخستین سالن تئاتر ایران است. سرنوشت این سالن البته مانند خیلی از بناهای اولیه تهران تلخ به پایان رسید. در بازسازی که طی سال های دهه هشتاد و نود شمسی انجام شد سالن با تجهیزات مدرن به یک آمفیتئاتر با صندلیهای سینمایی تبدیل شد.
نظر شما