به گزارش خبرنگار شهر، ظهر امروز وبینار «تصویر تهران از منظر بین‌الملل» به مناسبت هفته تهران و روز جهانی کلانشهرها با حضور «فرانسیس ریشار» مستشرق فرانسوی، میرسید احمد محیط طباطبایی، رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم) و حسین گنجی، معاون تبلیغات و انتشارات مرکز ارتباطات و دبیر این نشست برگزار شد.
فرانسیس ریشار، مستشرق فرانسوی، در این وبینار با بیان اینکه تهران پا پیش از پایتخت شدن مجموعه‌ای از کوه‌ها، باغها و چراگاه‌ها بود، گفت: شهری که در آن روزها مهم بوده شهر «ری» بوده است که با پیدایش اسلام در ایران شکل گرفت. اما تهران امروزی در قرن ۱۸ پدید آمد.
او با طرح این سوال که چرا شاهان قاجار تهران را به عنوان پایتخت انتخاب کردند، توضیح داد: شاید نخستین مزیت به آب و هوای مطبوع تهران بازمی‌گردد. با این حال انتخاب تهران به عنوان پایتخت ایران را باید یک معجزه کوچک حساب آورد چرا که تا پیش از آن موجودیتی نداشت و بیشتر از منظر نظامی و موقعیت خاصی که داشت مورد توجه بود.
ریشار، تهران را سبب ورود مدرنیته به ایران در دوره قاجار عنوان کرد و افزود: در شمال تهران قصرهایی دیده میشود که محل زندگی پادشاهان بود. در جنوب شهر بازاریان بودند همه این ها سبب شده تهران از منظر شهرشناسی و معماری ویژگی‌های خاصی داشته باشد. یک جنبه دیگری که درباره تهران وجود دارد سبک معماری آن است به طوری که در قرن ۱۹ و شروع قرن ۲۰ معماری تهران از دو منبع سنتی عصر صفوی و بازگشت به ایران قدیم به همراه الهام گرفتن از المان‌های شکل گرفت.
این مستشرق فرانسوی با بیان اینکه تهران به معنای واقعی یک نوع ایران کوچک است، گفت: ساکنان تهران از اقصا نقاط ایران جمع شدند و برخی از کلونی‌های خارجی هم در تهران وجود دارد و سبب شده تا اقوام ایرانی و غیر ایرانی در یک هم زیستی و هارمونی کامل کنار هم زندگی کنند.
او از دیگر ابعاد تهران را بازار پرتردد، گردش‌های خانوادگی و حرکت به سمت مدرنیته در عین حفظ سنت‌ها و المان‌های تهران قدیم عنوان کرد و توضیح داد: اخیرا در کنار ساخت و سازها و ساخت اتوبان‌ها پارک‌هایی مانند پارک طبیعت ایجاد شده که نمای شهر مدرن همراه با فضای سبز را به تهران داده است.
ریشار بیان کرد: یکی از ابعاد جالب تهران این است که تهران مجموعه ای از چند شهر در بطن یک کلانشهر است و هر محله خصوصیات و ویژگی‌های خاص خود را دارد به طوری که حتی بسیاری از ساکنان تهران از خصوصیات برخی محله‌های تهران خبر ندارند.
او مرکزیت عمده فعالیت‌های روشنفکری در تهران را یکی دیگر از ابعاد این شهر خواند و گفت: به دلیل وجود دانشگاه‌ها و مراکز عملی و تحقیقی تهران مرکز روشنفکری ایران شده است. از طرف دیگر وجود محافل ادبی و هنری و شهر هم وجه دیگری به این شهر داده است.
این مستشرق فرانسوی این را هم گفت که؛ من در تهران زندگی کرده‌ام و به دلیل همه این ویژگی‌ها عاشق تهران هستم.
تصویر تهران زیبا؛ زیر سایه مناسبات سیاسی
حسین گنجی، معاون تبلیغات و انتشارات مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تهران هم در این وبینار، گفت: تهران به اذعان بسیاری از اندیشمندان و هنرمندان ایرانی به یکی از کلونی های مدرن ترین و به عبارت دیگر غربی ترین مظاهر فرهنگ شرقی ما ایرانیان بدل شده است.
به گفته او؛ به گونه ای که این شهر با تمام وسعت و امکانات و جذابیت های که برای ایرانیان به لحاظ تازگی ها و ابر پروژه های که از آن برخوردار است، برای غربیان و مهمانان خارجی چنین جذابیت و کششی را ندارد. به همین دلیل همواره مهمانان خارجی تهران این شهر متاسفانه را یک بستر تجاری سیاسی و موقت دیده اند که خالی از جذابیت های مرسومی است که فرهنگ شرقی باید از آن برخوردار باشد.
دبیر رویدادهای هفته تهران با بیان اینکه غربی‌ها قبل از اینکه به تهران برای دیدارهای خود بیایند یا بعد از آن حتما به شهرهای دیگر ایران می‌روند، ادامه داد: از همین بابت عموم کسانی که در حوالی همین سالها به تهران آمده اند کمتر همچون دیگر شهرهای ایران روایت های زیباشناسانه از بناها یا مکان ها یا رویدادهای این شهر را منتشر کرده اند.
معاون تبلیغات و انتشارات مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تهران، بیان کرد: تهران امروز با وجود آنکه به لحاظ دیدنی‌های فرهنگی، هنری و تاریخی کم از دیگر شهرهای ایران ندارد، اما ذیل مناسبات سیاسی اقتصادی پایتختی نتوانسته معرفی خوبی از موجودی و دارایی های با ارزش و چشم نواز خود داشته باشد. در حالی که تهران سرشار است از کوچه ها و محله ها و خانه‌هایی که هر کدام هم به لحاظ بصری وهم محتوایی غنی هستند و دل و جان از جستجو گر خود می‌برند.
گنجی با بیان اینکه تهران به عبارت دقیق‌اش عصاره فضایل ایرانیان است، توضیح داد: چرا که این شهر را اقوام مختلف ایرانی با زیست در کنار یکدیگر ساخته‌اند و عموم بزرگان و سرآمدان ایران در این شهر گردهم آمده و مهمترین تولیدات اندیشگی و هنری ایرانیان در طی سالهای اخیر در این شهر شکل گرفته و منتشر شده ست. اما گویا همین تصویر تجمیع شده هم نتوانسته به خوبی بشناساند.
او افزود: مدیریت شهری در دوره جدید در تلاش است با تغییر ریل مدیریت و حرکت به سمت شهر انسان محور که در آن فرهنگ نقش کلیدی تری را بازی میکند بتواند تصویر بهتری با توجه به پتانسیل های فراوان تهران از این شهر ارایه دهد. تصویری که منطبق بر دارایی های متنوع و متکثر فرهنگی، علمی و حتی زیست محیطی این شهر است. شهری که از مدرسه البرز تا دانشگاه تهران در آموزش و از انستیتو پاستور تا کتابخانه ملی در توسعه و ترویج و نگهداری علم دارد و در عین حال چهار فصلی ایرانی را در یک جغرافیای محدودتر و تفکرات متنوع ایرانیان را در بستر مشترک با تکیه نقاط اشتراک فرهنگی و دیگر پذیری بالای خود نمایندگی کند.
هر ایرانی که وارد تهران میشود، می‌تواند تهرانی باشد
احمد محیط طباطبایی رئیس ایکوم در ایران هم در این وبینار با بیان اینکه تهران ابعاد مختلفی وجود دارد و به همین دلیل وجوه مختلفی در تهران پژوهی به همراه می‌آورد، گفت: تهران پژوهی امروز از اول دهه ۷۰ آغاز شد و شهرداری تهران در این زمان جریان مشترکی با فرانسه برای مطالعه شهر تهران آغاز کرد که این جریان تا امروز هم ادامه دارد.
به گفته او؛ امروز به تهران نه به عنوان یک شهر که به عنوان پایتخت ایران در دو قرن گذشته باید توجه کرد درواقع این شهر دروازه تعامل میان ایران و جهان بوده است و به همین دلیل به عنوان یکی از مهمترین شهرهای قرن ۱۹ و ۲۰ محسوب می شود. از طرف دیگر تهران به سبب پایتخت بودنش یک شهر ملی است یعنی هر ایرانی که وارد تهران میشود، می‌تواند تهرانی باشد.
محیط طباطبایی با بیان اینکه پایتختی تهران به دوره قاجار بازمی‌گردد به تاثیر دیگر کشورها بر این شهر اشاره کرد و گفت: از میان فرستاندگان مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به تهران چه در قالب جهانگرد و چه بازرگان همگی بیشتر در محله بازار رفت و آمد داشتند و به همین دلیل هم نخستین سفارتخانه‌ها در محله بازار شکل می‌گیرد. درواقع همانطور که گروه‌های مختلف فرهنگی و قومی ایرانی در شکل گیری پایتختی تهران نقش داشتند، همین نقش‌ها را اروپایی‌ها و فرنگی‌ها همراه با تاثیراتی همراه خود به تهران آوردند.
رئیس ایکوم در ایران ادامه داد: این موضوع از زمان فتحعلی شاه قاجار بیشتر گسترش پیدا کرد و بعد از قرارداد ترکمانچای قزاق‌های روس به تهران آمدند و اثر این حضور به وضوح قابل مشاهده است چرا که هم به لحاظ نظامی و هم موسیقی نظامی سبکی تازه از خود به جای گذاشتند. علاوه بر این تاثیرات یک نوع نگاه گرایشی در دوره محمدشاه قاجار در حوزه پزشکی به تهران وارد و سبب تاسیس دارالفنون میشود که این مدرسه نقش بسیار مهمی در تغییر و تحولات بر جامعه ایرانی داشت.
او معتقد است: برداشت‌هایی که اروپایی‌ها از تهران داشتند و دوم تاثیرات کالبدی که بر شهر گذاشتند سبب روند تغییر و تحولاتی در فرهنگ ایران شد که به طور مستقیم به تاثیرات به تهران رسید. درواقع اروپایی‌ها هر کدام در حوزه‌ای تاثیر خود را بر تهران گذاشتند.
محیط طباطبایی یکی از مهمترین ویژگی‌های شهر را ویژگی معماری و کالبدی آن دانست و افزود: کسانی که از ایران برای تحصیل به فرنگ رفتند و بازگشتند تاثیر خود را برمعماری شهر گذاشتند اما بعدا با ورود معماران نوین همراه با شیوه جدید به خصوص در دوره مشروطیت و پهلوی اول معمارانی مانند «نیکلای مارکوف» سازنده نخستین زندان نوین، مدرسه دارالفنون و کارخانه قند ورامین و ... به تهران آمدند.
رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم) بیان کرد: در حوزه کالبدی و شکل معماری قدیم و جدید، معماران فرنگی تاثیر زیادی داشتند این تاثیرات مختلف مهمترین اثر خود در نهاد آموزش گذاشت به طوری که آموزش ارتش، ایجاد پلی تکنیک ایران و ... به دنبال داشت. البته فضا فقط فضای معماری نیست و یک فضای کلی است به طوری که این تغییرات بر جنبش‌های قرن ۱۹ هم با اثرگذاری بر نوع پوشش و غذا و خوراک خود را نشان داد. علاوه بر این، در دوره پهلوی اول با دانمارکی‌ها قرارداد راه آهن بسته میشود و در شهر تهران نه فقط ایستگاه که کارخانه تولید قطعات راه آهن ایجاد میشود.
این تهران شناس در ادامه با بیان اینکه تهران منزلگاه افراد مختلف در طی جنگ جهانی اول و دوم بود، گفت: در این جنگ‌ها تهران، میزبان بسیاری از بازماندگان لهستانی، یونایی و اوکراینی بود که خود تاثیرات مختلفی در شیرینی، خوراک و مفاهیم هنری در تهران گذاشتند. مثلا در زمان پهلوی دوم کسانی که از جنک جهانی دوم به تهران آمدند، مکان هایی مانند قنادی، کافه و رستوران را از خود به جای گذاشتند.
خبرنگار: فریبا رحمانی
نظر شما