به گزارش شهر، «یوسف آباد» نام غربی ترین دروازه تهران قدیم است . این دروازه در باروی شمالی واقع شده بود. مکان دقیق آن کمی پایین‌تر از چهار راه کالج در تقاطع خیابان حافظ و غزالی فعلی دقیقا در محل تالار وحدت (تالار رودکی سابق) است. این دورازه سال ۱۳۱۲شمسی در دوران حکومت رضا شاه - پهلوی اول- تخریب شد. اما آن چیزی که امروز از واژه یوسف آباد در ذهن نقش می بندد، محله ای است با یک خیابان اصلی –شمالی جنوبی- به نام رسمی سیدجمال الدین اسدآبادی و ۷۰ کوچه! یوسف آباد از خیابان ولیعصر شروع و هفتادمین کوچه آن در حوالی میدان ونک تمام می شود.
مهمترین خیابان های فرعی یوسف آباد که به موازات سیدجمال الدین اسدآبادی شکل گرفته، مهرام(مدبر)، جهان آرا(دوم ژوئن) و مستوفی است که در راستای خیابان ولیعصر و همجوار آن به(ابن سینا) و میدان کلانتری می رسد.
یکی از مزیت های یوسف آباد موقعیت کم نظیر سوق الجیشی آن است. به طوری که این محله از نظر دسترسی به اتوبان‌های اصلی شهر در موقعیت مناسبی واقع شده است و به دو اتوبان کردستان (مسیر شمال - جنوب تهران) و همت (مسیر غرب - شرق تهران) راه دارد. اتوبوس‌های خیابان ولیعصر، تاکسی‌های یوسف آباد، متروی مفتح، جهاد و میرزای شیرازی حمل و نقل عمومی را در یوسف آباد تسهیل می‌کنند.
شرح عکس: تصویری از تخریب دروازه یوسف آباد تهران
تاریخچه
این محله یکی از قدیمی ترین محلات شهرداری منطقه شش تهران است که باشکل گیری خیابان یوسف آباد از جنوب به شمال گسترش یافت. محله یوسف آباد از ساخته های مرحوم میرزا یوسف آشتیانی صدر اعظم است که در آن زمان به صورت آبادی در شمال غربی محدوه شهر تهران بر روی یکی از تپه های شمالی شهر شکل گرفت.
اراضی یوسف آباد از شمال به ونک ، از شرق به عباس آباد و از غرب به امیرآباد محدود می شد. یوسف آباد باغها و قناتهایی زیادی داشت که علاوه بر آن در این اراضی زراعت نیز صورت می‌گرفت . برخی از باغهای معروف یوسف آباد باغ کلاه فرنگی، باغ بالا، باغ اندرون، باغ بوستان و ... بوده است.
یکی دیگر از ویژگی های منحصر به فرد این محله تعداد زیاد قناتهای آن است. قنات بزرگ، قنات تنگی و قنات قلمان از جمله آنهاست. باغ های فراوان و اراضی زراعتی یوسف آباد از طریق این قناتها، باغها آبیاری می شد. به دنبال تغییرات و تحولاتی که در نظام اقتصادی ایران و به دنبال آن تحولاتی که در ساختار کالبدی شهر تهران به وجود آمد اراضی باغ و زراعی محله یوسف آباد به سرعت توسط توسعه کالبدی شهر بلعیده شد و پس از مدت زمان اندکی اثری از آنها باقی نماند.
آقا میرزایوسف آشتیانی ملقب به مستوفی الممالک سه سال قبل از مرگش قلمدان و رشته صدارت را از طرف ناصرالدین شاه دریافت کرد. او یکی از رجال تاثیرگذار دوره ناصری است.او دستی آبادکننده داشت و در ایجاد رده و جاری ساختن قنوات می‌کوشید. حسن‌آباد و یوسف‌آباد ( چهارراه حسن‌آباد و یوسف‌آباد هنوز به آن نام‌ها معروفند) نصرت‌آباد، بهجت‌آباد، عباس‌آباد، امیرآباد، ونک و فرح‌زاد از آباد کرده‌های او است. مستوفی الممالک با آوردن آب رود کرج را به تهران و نهری از دامنه ارتفاعات شمالی تا نزدیک قورچای کن آورد، ولی پیش از رسیدن نهر به مکان مطلوب در پنجم رجب ۱۳۰۳ هجری درگذشت.
در روایات تاریخی آمده است:« روایات تاریخی درخت‌های میوه باغ یوسف‌آباد به دست خودش کاشته شده بود. میوه‌های این باغ در نوع خود بی‌نظیر بود و چو انجیر را بسیار دوست داشت، بهترین نوع انجیرها در باغ پرورانده می‌شد. آسیاب یوسف آباد روی تپه‌ای کنار خیابان ونک واقع بود و رو به شهر و شمیران چشم‌انداز خوشی داشت. هر سال در فصل انجیر یک روز ناصرالدین شاه به یوسف‌آباد می‌آمد، چادر آفتاب گردانش را روی تپه مزبور می‌افراشت و چون شاه درون آن می‌نشست، متجاوز از یکصد تفت میوه از جمله انواع انجیر به حضور می‌آوردند. سالی یک روز ناصرالدین شاه با تمام درباریان و بزرگان عصر از ناهار به ونک می‌آمد و پذیرایی شاهانه به عمل می‌آمد.»
عکس متعلق به سایت نقشه تهران و با موضوع یوسف آباد قدیم است
کلانتری یوسف آباد؛ نقش اول فیلم ها ایرانی
میدان سیدجمال‌الدین اسدآبادی یکی از میادین مهم محله یوسف آباد است. این میدان در فرهنگ عامه به میدان کلانتری مشهوراست. دلیل آن نیز وجود کلانتری ۱۲۵ در ضلع شرقی این میدان است.
به علت بزرگی و فضا و دسترسی مناسب ، این کلانتری مورد علاقه فیلمسازان ایرانی است. سریال هایی مانند مسافری از هند به دفعات از این لوکیشن استفاده کرده است.
شرح عکس: اطلاعات تاریخی از کلانتری اسدآبادی در دسترس نیست
یادگاری قاجار
آسیاب آبی یوسف آباد یکی از مکان‌های تاریخی محله که قدمتش به زمان قاجاریه برمی‌گردد. از دیگر آثار تاریخی، پله اول یوسف آباد است که قدمتش به بالای ۱۰۰ سال می‌رسد و خیابان ولیعصر را به یوسف آباد متصل می‌کند.
شرح عکس: آسیاب آبی محله یوسف آباد سال ۱۳۸۴ با شماره ثبتی ۱۹۱۷۰ در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری وقت قبت شده است.
شفق؛ گود زباله دیروز، فرهنگسرای امروز
بوستان شفق بزرگترین بوستان محله یوسف آباد است. بنیان گذار این بوستان صادق رضازاده شفق است. او در دوره چهاردهم نماینده مجلس شورای ملی شد. او در فروردین ۱۳۲۴ جزو هیات اعزامی ایران به کنفرانس سان فرانسیسکو رفت و در تهیه و تصویب منشور سازمان ملل متحد شرکت داشت. این بوستان آن روزها بخشی از باغ متعلق به مستوفی الممالک ساخته شد(یوسف آباد کنونی). وجود گذرگاه‌های غیرهمسطح در ترکیب با پله‌ها از ویژگی‌های بارز و شاخصه این بوستان است. طراح و معمار این پارک، کامران دیبا است. او نقاش، شهرساز و معمار مدرنیست ایرانی است. او دانش آموخته دانشگاه هاروارد است.
نخستین کار او در ایران معماری بوستان شفق است. این بوستان در داخل خود فرهنگسرای شفق را دارد که می توان از آن به عنوان نخستین فرهنگسرای ایران یاد کرد. زیرا نخستین باری بود که مجموعه‌ای با امکان انجام چند فعالیت فرهنگی، در کنار یکدیگر قرار می‌گرفت.
طراحی مسیرهای این پارک به گونه‌ای است که ادامه مسیرهای پیاده‌رو از کوچه‌های اطراف آن است؛ بنابراین، افراد پیاده در هنگام تردد، از میان آن عبور می‌کنند. گودی که امروزه در آن وسایل بازی کودکان است، تا پیش از ساخت بوستان، گودال دفع زباله و یکی از مکان های تجمع پسماندهای تهران بوده‌است. همچنین پایه پل‌های این پارک بر اساس معماری پل‌های اصفهان و نرده راهروهای روی این پل‌ها بر اساس نرده‌های جایگاه سالن تئاتر ساخته شدند.
از دیگر فعالیت های ماندگار کامران طباطبایی دیبا می توان موزه هنرهای معاصر تهران، فرهنگسرای نیاوران و فرهنگسرای دانشجو، دفتر مخصوص فرح پهلوی و منزل مسکونی پرویز تناولی در تهران اشاره کرد.
شرح عکس: نمایی از ساختمان فرهنگسرای شفق در بازه زمانی ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۶ است
عروسی فیگارو در هنرکده آناهیتا
یکی از قدیمی ترین مراکز فرهنگی تهران سینما تئاتر گلریز است که سال ۱۳۳۷ به همت مهین و مصطفی اسکویی با نام هنرکده آناهیتا فعالیتش را آغاز کرد. در این هنرکده که به سینما - تئاتر آناهیتا معروف بود آثاری چون اتلو، طبقه ششم (آلفرد ژاری)، هیاهوی برای هیچ، قطاری به نام هوس ، سلمانی شهر سویل و عروسی فیگارو بر روی صحنه رفت. با این حال اسکویی‌ها به دلیل مسائل مالی نتوانستند فعالیت خود را ادامه دهند و تئاتر را تعطیل و به فرد دیگری واگذار کردند. از آن پس این سینما گلدیس خوانده شد و فیلم‌های روز سینمای جهان در آن اکران می شد. پس از انقلاب - از سال ۱۳۶۶ نیز علاوه بر اکرانِ یک فیلم از فیلم‌های روی پرده، صحنهٔ اجرای تئاترهایی با مضامین طنز بود.
این مجموعه فرهنگی سال ۱۳۹۱ زمانی که فیلم دربند را روی پرده داشت تعطیل شد . علت تعطیلی نیز نبود ایمنی و قدیمی بودن ساختمان اعلام شد. پس از شش سال این مجموعه بازگشایی شد و تغییرات و بروزرسانی هایی در دکور محوطه و سالنهای سینما انجام شد .
شرح عکس:سینما در ابتدای راه اندازی با درجه کیفی «یک» و در دو سالن با ظرفیت ۳۸۰ نفر گشایش یافت.
کیک شکلاتی؛ قدیمی اما خوشمزه
یکی از معروف ترین کیک های شکلاتی تهران را قنادی بی بی می پزد. اگر طرفدار این نوع کیک هستید و تا امروز آن را امتحان نکردید می توانید از شعبه یوسف آباد این شیرینی پزی در خیابان مهرام آن را تهیه کنید. البته قنادی بی بی پیش از این تنها دو شعبه در تهران داشت که دیگری در خیابان سهیل در محله قیطریه است اما ظرف چند سال اخیر این قنادی شعبه های جدید را در مناطق دیگر شهر از جمله شهرک غرب و سعادت آباد هم گسترش داده است.
حدود سال ۱۳۵۹ که یک قنادی به نام «شیرینی سرا» در یکی از کوچه های فرعی یوسف آباد باز شد. این قنادی در طبقه اول یک ساختمان دو طبقه شمالی واقع شده بود و باید برای ورود به آن از یک حیاط عبور می کردید. با توجه به اوضاع اقتصادی و کمبود مواد اولیه، ویترین‌های این قنادی آن چنان پر و پیمان نبودند و بنا به مقتضای روز شیرینی آماده می‌کردند؛ اما محصول کارشان بی‌نظیر بود و حتی در سال‌های فراوانی قبل و بعد از آن هم نظیر شیرینی‌های شیرینی سرا را بسیار کم دیده‌ایم. کیک‌های شکلاتی با آلبالو، کیک ناپلئونی، تارت توت فرنگی و شیرینی‌های خشک دورنگی که حالا قنادی بی بی به آن میبالد، بعضی از محصولات شیرینی سرا بودند. اما بعدها قنادی بی‌بی تبدیل به مشهورترین قنادی یوسف‌آباد و یکی از مشهورترین قنادی‌های تهران شد.
شرح عکس: قنادی بی بی یکی از قدیمی ترین شیرینی فروشی های تهران است
رکوردار پله
پله های معروف محله یوسف آباد که نام دو ایستگاه اتوبوس- پله اول و پله سوم- هم از آن وام گرفته شده است علاوه بر شهرتش برای کاردکرد اتصالی آن -خیابان ولیعصر به بیستون- کارکرد تاریخی نیز دارد. پله اول این محله قدمتی بیشتر از ۱۰۰ سال دارد. آخرین پله از این سری پله ها ، پله هشتم نام دارد که گاندی را به ولیعصر پیوند می دهد.
پله چهارم یوسف‌آباد اخیرا به آسانسور مجهز شده است.
خبرنگار: نیوشا دبیری مهر
نظر شما