شهردار کاشف

کتاب‌های تاریخی مهندس‌باشی و برخی دیگر دکتر خلیل اعلم‌الدوله ثقفی را به عنوان نخستین شهردار پایتخت می‌دانند؛ در حالی که براساس اسناد مجلس اول محمد میرزا کاشف‌السلطنه نخستین رییس بلدیه در تهران است.

۱۱۴ سال پیش که مجلس اول قانون بلدیه را تصویب کرد، از سوی حاکم وقت تهران، محمد میرزا کاشفالسلطنه که ما را به عنوان پدر چایی ایران هم میشناسیم در دارالحکومه تهران در خیابان جبهخانه مستقر شد. هرچند در اسنادی که از شهرداری منتشر شده نام کاشفالسلطنه به عنوان نخستین رئیس دایره بلدیه ثبت نشده؛ اما او نخستین شهرداری بود که به حکم انجمن یا شورای شهر اداره امور شهری را به دست گرفت. این حکم آغاز راهی بود که۵۹ مرد با حکم به عنوان  شهردار تهران انتخاب شوند. ۵۹ نفری که سرنوشت این شهر را به شکل خود رقم زدند.

 جز صورتجلسه نخستین شورای شهر پایتخت هیچ سند دیگری نداریم که ثابت کند محمد میرزا کاشفالسلطنه را که نخستین انتخابات شورای بلدی یا همان شورای شهر را برگزار کرد رابه عنوان اولین بلدیهچی یا همان شهردار پایتخت انتخاب کرده باشند. تنها سند متنی است که در روزنامههای ان زمان منتشر شد و اعلام کرد که با حکم شوراهای بلدی که در محلات مختلف تهران انتخاب شدند میرزا محمد کاشفالسلطنه به ریاست بلدیه پایتخت منسوب شده است. کاشفالسلطنه بعد از تصویب قانون بلدیه در مجلس، به حکم وزیر داخله به عنوان ریاست اداره بلدیه و احتسابیه منسوب شد تا انتخابات انجمن بلدیه را برگزار کند. محمد میرزا از خاندان قوانلو قاجار بود و فرزند آخر اسدالله میرزا نایبالایاله و جهانآرا خانم ملقب به عزیزالسلطنه دختر بزرگ قهرمانمیرزا فرزند عباسمیرزا نایبالسلطنه بود که در تربت حیدریه به دنیا آمد. کودکی او با قیام پدرش علیه ناصرالدینشاه پرتلاطم و در تبعید گذشت. اما بعد از مرگ پدر در تهران به تهران آمد و از آنجایی که از سمت مادر و پدر شاهزاده بود توانست در دارالفنون وارد شده و تحصیلاتش را در این مدرسه به پایان برساند و به عنوان منشی مشیر الدوله در وزارت خارجه استخدام شوددو سال بعد در حالی که هجده ساله بود  با عنوان دبیر دومی به فرانسه رفت و همزمان با کار در سفارت ایران در دانشگاه سوربن حقوق خواند. او بعد از پایان تحصیلات ابتدا دبیر اول سفارت ایران در فرانسه شد و بعد به عنوان سرکنسول هند به این کشور رفت. در اینجا بود که با کشت چای آشنا شد و دوره تحصیلی آن را به پایان برد و این صنعت را به لاهیجان و رشت برد. او همچنین نوعی از کاج را که به کاج کاشفی مشهور است، به ایران آورد. اما صنعت چای شاید بزرگترین اقدامی بود که او در ایران راه انداخت و به کاشفالسلطنه مشهور شد. کاشفالسلطنه همچنین نخستین کسی بود که در جزوهای به لزوم راهاندازی راهآهن اشاره و در فواید راهآهن نوشت.

او در آستانه مشروطه به عنوان شارژدافر به پاریس رفت. با توجه به تجربهای که در پاریس به دست آورده بود زمانی که قانون بلدیه در جریان بود به ایران فراخوانده شد تا سامانی به بلدیه بدهد. او در دارالحکومه مستقر شد و مقدمات برگزاری انتخابات انجمن بلدیه را فراهم کرد. انتخابات در ۵ روز از ۷ تیرماه ۱۲۸۶ در شش محله تهران برگزار شد. این انتخابات اما به خاطر تجربه کمی که برای برگزاری آن بود با شکست مواجه شد و انتخابات مجدد سوم مرداد برگزار شد. کاشفالسلطنه که از محله دولت نامزد شده بود در نخستین انتخابات داخلی انجمن به عنوان رئیس انجمن بیشترین رأی را آورد. از کارهای او در انجمن بلدیه و شهرداری جدا از تأسیس بلدیه پایتخت میتوان به نامگذاری خیابانها و کوچهها، شمارهگذاری خانهها، روشنایی خیابانها در شب، سامان دادن به آبرسانی به خانهها با گاری بشکهدار و اداره پلیس و منظم کردن سرویس درشکه اسبی و استخدام گروهی برای تمیز کردن خیابانها و آبپاشی در تهران یاد کرد.

کاشفالسلطنه یک سال و نیم بیشتر در این سمت نماند و به خاطر مشکلات و کارشکنیهای زیاد استعفا داد و به وزارت امور خارجه بازگشت. استعفای او همزمان با به توپ بستن مجلس و پایان کار مجلس اول و به دنبال آن انجمن بلدی و بلدیه تهران بود. شهرداری بعد از او به مدت یک سال و چند ماه تقریبا بسته شد و بار دیگر اداره تهران به حاکم تهران سپرده شد. این حاکم جدید هم کسی نبود جز فرمانده قزاقان یعنی لیاخوف روسی.

اما این پایان کاشفالسلطنه نبودسرنوشت تلخ نخستین شهردار تهران با یک تراژدی به پایان رسید. کاشفالسلطنه بعد از فتح تهران از پاریس به لاهیجان بازگشت و مدیریت مزارع و کارخانه چای را بهدست گرفت. اما در روزهای آخر اسفند ۱۳۰۷ شمسی در حالی که از بوشهر به سمت تهران میآمد در اثر افتادن ماشین حامل او به دره کشته شد. به وصیت خودش او را در میان تپههای چای در لاهیجان دفن کردند تا نخستین شهردار پایتخت نامش در میان بوتههای چای پنهان بماند و نبیند که رویایش یعنی قطار و راهآهن به ایستگاه تهران رسیده است.

۱۸ دی ۱۳۹۹ - ۱۰:۲۶
کد خبر: 7690

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
  • 3 + 11 =