در ایران در طی سالهای گذشته تلاش ها و اقدامات متعددی برای پایان دادن به کار کودک صورت گرفته اما متاسفانه هنوز هم اشکال مختلف بکارگیری کودکان در مشاغل مختلف خدماتی، صنعتی و کشاورزی در سراسر کشور وجود دارد که باید برای آن چاره اندیشی کرد. هر اقدام موثر برای کاهش و نهایتاً پایان دادن به کار کودک باید مداخله را از سخت ترین نوع مشاغل آغاز کند. در میان اشکال مختلف کار کودک، پدیده بکارگیری کودکان در فرایند جمع آوری و تفکیک پسماند خشک، مصداقی از کار کودک در مشاغل سخت و زیان آور محسوب می شود. این نقد همواره به مدیریت شهری در طول سال های گذشته وارد بوده که نظارت کافی بر پیمانکاران خود در این بخش نداشته و در نتیجه زمینه ای برای سوء استفاده از کودکان فراهم شده است. راه حل نهایی از منظر شهرداری تهران، اصلاح الگوی جمع آوری پسماند شهر تهران است که برنامه ریزی برای آن انجام شده که با اجرای آن پدیده موسوم به زباله گردی را به طور ریشه ای از میان خواهد رفت. اما تا آن زمان ضروری است برای منع بکارگیری کودکان در فرایند جمع آوری و تفکیک پسماند خشک اقدام جدی صورت گیرد. بر اساس طرحی که همکاران من در معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران با کمک معاونت خدمات شهری، سازمان پسماند و سازمان بازرسی شهرداری و مشارکت همه ذینفعان در سطح استان و مدیریت شهری تهیه کرده اند، شهرداری تهران آمادگی دارد با تشدید نظارت خود بر پیمانکاران بازیافت مانع از بکارگیری کودکان در این بخش شده و مسئولیت قانونی خود در این بخش را ایفا کند. در این طرح، شهرداران مناطق، مسئول برخورد با پیمانکارانی هستند که از کودکان برای جمع‌آوری زباله خشک استفاده می‌کنند. از همشهریان تهرانی هم تقاضا می‌کنم هر مورد تخلفی را به ۱۳۷ اطلاع دهند. در اجرای این طرح هرگونه تعرض نسبت به کودکان خط قرمز شهرداری تهران است و تنها از طریق مجازات پیمانکاران متخلف باید به این پدیده مذموم پایان داده شود.
کار کودکان در حوزه پسماند خشک، فقط جمع‌آوری زباله از مخازن سطح شهر نیست بلکه آنان در ساعات دیگری از روز در گاراژها و انبارهایی که بسیاری از آنها خارج از محدوده شهر تهران است، مشغول بکارند. اغلب این کودکان در همین گاراژها و گودها زندگی می کنند و شرایط زندگی آنان در این اماکن بسیار تلخ و تکان دهنده است. هدف شهرداری تهران از ورود به حوزه زباله گردی و ممنوعیت کار کودکان، فقط رویت ناپذیر کردن آن ها از سطح شهر و بی توجهی به شرایط آن ها در گاراژها و کارگاه ها نیست. نظارت بیشتر بر پیمانکاران و جلوگیری از بکارگیری کودکان باید گاراژها و گودهای اطراف تهران را نیز شامل شود و موفقیت در اعمال این ممنوعیت، همکاری سایر نهادها و ارگان های ذی ربط را می طلبد.
نکته بسیار مهم دیگر این است که صرف ایجاد ممنوعیت نمی تواند به لغو کار کودک یا بهبود شرایط زندگی کودک منجر شود. از آنجا که ریشه اصلی کار کودک، در فقر و مسائل معیشتی خانوارهاست، ارائه خدمات حمایتی و اجتماعی به کودکان یک بخش اصلی در این طرح خواهد بود. نگرانی مهم ما این است که اعمال ممنوعیت در بخش پسماند، به سوق یافتن کودکان به مشاغل سخت تر منجر شود و عملاً وضعیت کودک را بدتر کند. در نتیجه رصد وضعیت کودکان و ارائه خدمات اجتماعی به آنها با همکاری سایر نهادهای حاکمیتی و بویژه نهادهای مدنی باید بطور همزمان با اجرای طرح ممنوعیت صورت پذیرد. شهرداری تهران آمادگی دارد در حد توان خود و با در نظر گرفتن محدوده های جغرافیایی تحت مسئولیت خود، خدمات اجتماعی و آموزشی لازم را فراهم سازد.
گام نهادن در این مسیر باید با دقت و سنجیدن همه تبعات احتمالی آن به خصوص برای کودکان و خانواده هایشان همراه باشد. در این مسیر از همه نهادهای حاکمیتی، فعالان مدنی و دلسوزان حقوق کودک می خواهم به ما کمک کنند تا الگویی جدید از مقابله با بکارگیری کودکان را در کشور بکار بندیم؛ الگویی که در آن به جای مجازات کودکان، سوء استفاده کنندگان مجازات شوند و از طریق ارائه خدمات رفاهی، آموزشی و بهداشتی، نتیجه مداخله بهبود کیفیت زندگی کودکان و خانواده شان صرف نظر از تابعیت و قومیت باشد.
روزنامه همشهری، ۲۵ خرداد ۱۳۹۹
نظر شما