آرامستانی که برای دفن نخستین مردگان در آن جایزه تعیین شده بود، حالا ۵۰ ساله شده است، بهشت‌زهرا، نیم قرن می‌شود که با آغوش باز میزبان رفتگان از هر قشر و هر طبقه اجتماعی بوده و انگار خودش شبیه به یک کشور است، کشوری که هم نخست وزیر دارد هم نماینده مجلس، هم رییس جمهور دارد ، هم سرباز، سردار و هنرمند و مردمی از پیر و جوان، زن و مرد، کودک و کهنسال که مسیر همه‌شان در نهایت به یک جا ختم می شود.
۱۴۰ تومان نرخ کفن و دفن
سال ۱۳۴۵ بود که نخستین زمزمه‌های ساخت یک آرامستان بزرگ برای تهرانی‌ها مطرح شد تا متوفیان پایتخت‌نشینان در گوشه گوشه شهر پراکنده نباشد. همان سال در دوره شهرداری «محمدعلی‌خان صفاری»، زمینی به وسعت ۳۱۴ هکتار در جنوبی‌ترین نقطه تهران حدفاصل کهریزک تا باقرشهر خریداری شد اما عمر حضور محمدعلی‌خان بر مسند شهرداری به افتتاح گورستان مدرن تهران نرسید و کار به «منوچهر پیروز»، شهردار بعدی واگذار شد که البته پیروز هم در مدت زمان ۱۰ ماهه حضورش تنها موفق شد حریم این آرامستان را دیوارکشی کند.
در دوره زمامداری «جواد شهرستانی» کار درختکاری این مجموعه با کاشت یک هزار اصله درخت و حفر هفت چاه عمیق انجام شد و در نهایت زمانی که «غلامرضا نیک‌پی» بر صندلی شهرداری تهران نشست، عزم برای افتتاح این آرامستان جزم و سرانجام حاصل همکاری چهار شهردار تهران در تاریخ ۲۵ تیر ۱۳۴۹ افتتاح شد، همان روز هم نخستین متوفی یعنی «محمدتقی خیال» که یک پیرمرد ۸۶ ساله بود در قطعه یک، ردیف یک و قبر شماره یک دفن شد.
محمدتقی خیال بازنشسته شهربانی و گمرک بود که روز ۲۸ تیرماه ۱۳۴۹ در بهشت زهرا به خاک سپرده شد. او متولد ۱۲۶۴ در شبستر و تحصیلکرده دانشگاه پلیس ترکیه بودو سالها ریاست شهربانی کردستان را برعهده داشت. خیال در ارومیه ازدواج کرد و سه فرزند اولش که پسر بودند حاصل ازدواج نخست او هستند. بعد از مرگ همسرش با زن دیگری ازدواج کرد که صاحب پنج دختر شد. او پس از سالها فعالیت در شهربانی در سال ۱۳۰۹ خود را به گمرک منتقل کرد و تا زمان بازنشستگی رییس گمرک تبریز بود. مهین دخت خیال؛ دختر او رشته مامایی خوانده و در تهران ساکن بود؛ محمدتقی خیال چندی قبل از مرگ برای دیدن دخترش به تهران آمد. او چندی بعد دچار نارسایی کلیه و در بیمارستان شرکت نفت بستری شد؛ بعد از مرگش؛ مهین دخت گزارش افتتاح بهشت زهرا را در روزنامه خواند و تصمیم گرفت پدرش را در این آرامستان به خاک بسپارد.
گورستان مدرن تهران تا زمان افتتاح هنوز هیچ عنوان و نامی نداشت و قرار بود به نام گورستان عمومی شهر خوانده شود اما در نهایت با مشورت شهردار وقت با «آیت‌الله خوانساری»، نام «بهشت‌زهرا» برای آن انتخاب شد؛ چراکه روز افتتاح آن مصادف بود با وفات حضرت فاطمه (س) و از همان زمان تا امروز با همین عنوان پذیرای متوفیان است. از سوی دیگر آیت‌الله خوانساری معتقد بود هزینه کفن و دفن در این گورستان تازه تاسیس هرچه کمتر باشد، بهتر است، از همین رو امرداد سال ۱۳۴۹، در حالیکه ۱۰ روز از افتتاح رسمی بهشت زهرا می‌گذشت، نرخ کفن و دفن اموات ۱۴۰ تومان تعیین شد. بهشت زهرا غسالخانه ای داشت مجهز با ظرفیت کفن و دفن همزمان ۲۰ مرد و ۲۰ زن و ۲۰ آمبولانس سیاه بنز هم در اختیار داشت.
آرامستان ۷۵۰ هکتاری پایتخت
سازندگان بهشت‌زهرا در نخستین سال تاسیس اعلام کرده بودند این آرامستان برای مدت ۳۰ سال درگذشتگان پایتخت کفایت می کند اما با وقوع جنگ تحمیلی و ورود سیل عظیم شهدای وطن، ظرفیت بهشت‌زهرا، دو سال زودتر از موعد پیش‌بینی شده یعنی در سال ۱۳۷۸، پر شد. با این حال در همان سال، مساحت ۱۱۰ هکتار در قسمت شمال‌شرقی این آرامستان به مجموعه بهشت‌زهرا اضافه و مهرماه ۱۳۸۸ هم ۱۶۰ هکتار دیگر در بخش شرقی به این آرامستان ملحق شد. اکنون بهشت‌زهرای تهران ۵۸۴ هکتار وسعت دارد که با در نظر گرفتن حرم مطهر امام خمینی (ره) وسعت آن به ۷۵۰ هکتار می‌رسد که همین موضوع هم بهشت زهرا را در رده بزرگترین آرامستان‌های جهان بعد از وادی‌السلام در نجف قرار داده است، در حالیکه بزرگترین آرامستان اروپا تنها ۱۰۰ هکتار مساحت دارد.
اکنون بهشت‌زهرا سالانه میزبان ۶۰ هزار متوفی از افراد گوناگون جامعه است، آرامستانی که خانه ابدی ۳۰ هزار شهید جنگ تحمیلی، چهارهزار شهید گمنام و ۲۵۰ شهید مدافع حرم بوده و علاوه بر آن با آغاز دهه ۷۰ قطعه‌ای برای هنرمندان شکل گرفت که تا امروز میزبان حدود ۳۰۰ هنرمند و مردمی است که هر از چندی در ستایش هنر در این قطعه گردهم می‌آیند. قطعه دیگری هم با عنوان «نام‌آوران» در سال‌های اخیر در این آرامستان شکل گرفت که تاکنون برخی چهره‌های مطبوعاتی و فرهنگی نخبگان و ورزشکاران و کسانی که اهدای عضو کرده اند؛ در آن به خاک سپرده شدند.
در بخشی از قطعه ۲۴ بهشت زهرا ساختمانی است که شهیدان بهشتی، رجایی، باهنر و دیگر شهدای هفتم تیر و هشتم شهریور در آن به خاک سپرده شده اند و پس از آنان هم میزبان برخی شهدای دولت‌های بعد شد و علاوه بر آن آیت‌الله طالقانی از رهبران انقلاب هم در میانه میدانی در بهشت زهرا به خاک سپرده شده است.
خبرنگار: ریحانه جاویدی
نظر شما