به گزارش خبرنگار شهر، در سال ۱۳۹۷ آماری از سوی بانک مرکزی منتشر شد که نشان می‌داد؛ ۲۰ درصد از جمعیت شهر تهران در مناطق حاشیه نشین زندگی میکنند و ۴۰ درصد خانوارهای تهرانی زیر خط فقر مسکن قرار دارند. اعداد و ارقامی که به گفته مدیران شهری تهران، نشان از این دارد که مساله مسکن در تهران به جای آنکه در خود تهران حل شود به بیرون از شهر هدایت شده است. مانند مسکن مهر که با هدف خانه دار شدن اقشار کم درآمد و بدون خانه انجام شد؛ اما عملا سبب نشد تا از میزان آمار فقرمسکن کاسته شود و به بحران حاشیه‌نشینی دامن زد. همزمان با اوج گرفتن بحران مسکن در تهران، پارسال بود که شهرداری تهران پیشنهاد ساخت خانه‌های کوچک مقیاس یا مسکن قابل استطلاعت را مطرح کرد، حالا هم گفته شده طرح خانه های کوچک مقیاس با متراژ ۲۵ تا ۵۰ متری به وزارت کشور ارایه شده و قرار است در هیات دولت مطرح شود. هدف از ارایه این پیشنهاد نه تصدی گری شهرداری در این حوزه بلکه تسهیل در برخی ضوابط و صدور پرانه ساخت و ارایه زمین بود.
آنطور که مدیران شهری گفته‌اند، مسکن قابل استطاعت به واحدهای مسکونی با مساحت ۲۵ تا ۵۰ مترمربع اطلاق می شود که برای تأمین مسکن گروه‌های هدف، تولید و در قالب تملیک، اجاره یا اجاره به شرط تملیک عرضه می شوند. پیشتر در تحلیلی اولیه که سازمان نوسازی شهر تهران انجام داده بود پنج تا ۶ هزار واحد مسکونی قابل استطاعت مورد نیاز است. بر اساس این تحلیل؛ مسکن قابل استطاعت شامل مسکن تملیکی (گونه ای از مسکن قابل استطاعت است که صرفاً برای فروش به واجدین شرایط موضوع این طرح و توسط بخش خصوصی احداث می شود) و دیگری مسکن استیجاری (گونه ای از مسکن قابل استطاعت است که صرفاً برای اجاره به مدت مشخص در اختیار گروه‌های هدف موضوع این طرح در قالب قراردادهای اجاره یا شرایط معین قرارمی گیرد) و مسکن اجاره به شرط تملیک است.
کاوه حاج علی اکبری، مدیرعامل سازمان نوسازی شهرداری تهران هم سال گذشته گفته بود: «زوج های جوان با پنج سال سابقه سکونت (یا سکونت جایگزین نظیر خوابگاه و انواع دیگر) حداقل یکی از زوجین در تهران نیز در صورت دارا بودن شرایطی از جمله در دهک درآمدی یک تا پنج قرار داشته و دست کم پنج سال سابقه سکونت در تهران داشته و همچنین فاقد زمین و واحد مسکونی بوده در گروه‌های هدف قرار می گیرند.»
مخالفان خانه‌های ۲۵ متری چه می‌گویند؟
از زمانی که شهرداری تهران پیشنهاد ساخت خانه های کوچک مقیاس را مطرح کرد، مخالفان و موافقان زیادی درباره آن صحبت کردند؛ یک دیدگاه که بیشتر مبتنی بر فرهنگ ایرانی است زندگی یک ایرانی در خانه مثلا ۲۵ متری را به کل نفی می‌کند؛ چرا که به عقیده این گروه، شان و فرهنگ زندگی ایرانی هیچ همخوانی با خانه ۲۵ متری ندارد. موضوعی که البته این روزها آمار و ارقام و تصاویری از پشت بام و کانتینرنشینی آن را رد می‌کند. آمار می‌گوید، تهران چیزی در حدود دو هزار و ۵۰۰ واحد آپارتمان دارد و از این میزان سهم آپارتمان‌های کمتر از ۵۰ متر مربع حدود ۳۷۸ هزار و ۵۵۵ واحد است، آپارتمان‌هایی که دستکم در سه سال اخیر جزء پرطرف‌دارترین خانه‌ها در شهر تهران است. بر اساس تازه‌ترین آمار بانک مرکزی معاملات واحدهای کوچک مقیاس و کمتر از ۶۰ متر در سه سال گذشته چیزی در حدود ۱۷ درصد رشد داشته است. برخی ناظران اقتصادی معقتدند، کاهش درآمد خانوارها، فقدان تمکن مالی جوانان و زوج‌های جوان و افزایش تورم سبب شده تا آپارتمان‌های نقلی ۴۰ تا ۷۰ متری جذابیت بیشتری برای شهروندان تهرانی داشته باشد. عبدالرضا گلپایگانی، معاون معمار و شهرسازی شهرداری تهران که پیشنهاد دهنده این طرح است؛ پیشتر در واکنش به اظهارات مخالفان گفته بود: «آپارتمان‌های کوچک اندازه، تنها برای فقرا و افراد کم درآمد نیست؛ در بازار تهران صدها هزار نفر کار میکنند و آیا نباید برای این افراد مسکن تهیه کنیم؟ یا دانشگاه‌های زیادی در تهران وجود دارد و آیا همه این دانشجویان باید در خوابگاه زندگی کنند؟ و نباید به فکر مسکن آنها بود؟»
محمود محمودزاده، معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی هم بیان کرده بود که «فلسفه اعلام این پیشنهاد از سوی شهرداری بر اساس برداشت آنها از موضوعی با نام«خانه‌های کوچک» در دنیا و راه‌اندازی نظام اجاره‌داری حرفه‌ای بوده که به‌زودی بسته مربوط به آن تدوین خواهد شد. در این سازوکار،سطح سوم اجاره‌داری تهیه شده که چیزی شبیه راه‌اندازی پانسیون‌های خصوصی است و افرادی که برای اشتغال یا تحصیل و درمان و امثال آن به صورت مجردی یا بدون خانواده به پایتخت کوچ میکنند، در آن مستقر می‌شوند و محلی مناسب برای سکونت آنها محسوب می‌شود.»
استفاده از الگوی اکباتان و آپادانا
در مقابل اما؛ گروهی دیگر با دفاع از این پیشنهاد شهرداری تهران تاکید دارند که تهران هم مانند بسیاری از کلانشهرهای دیگر کشورها باید به سمت ساخت خانه های کوچک گام بردارد؛ چرا که خانه‌های به اصطلاح کپسولی خاصیت زندگی شهرنشینی است آن هم باتوجه به اینکه مسکن حالا به مشکل نخست بسیاری از شهروندان بدل شده است.
حسین عبده تبریزی، اقتصاددان، طرح مسکن قابل استطاعت یا کوچک مقیاس و اجرای آن از سوی شهرداری را اقدام مثبتی دانست و گفت: «مسکن اجتماعی به معنای واقعی آن هنوز در ایران اجرا نشده است. این اقدام شهرداری تهران باید به فرهنگ و جزو وظایف ذاتی شهرداری‌ها تبدیل شود. اگر شهرداری تهران این کار را آغاز کند به طور قطع شهرداری‌های کوچک هم به دنبال شهرداری تهران حرکت خواهند کرد.
بهمن آرمان، اقتصاددان و استاد دانشگاه پیشتر در گفتگو با شهر، گرچه نگاه کاملا مثبتی به این طرح نداشت اما معتقد بود که «شهرداری باید از الگوی انبوه سازی، سبک سازی، ارزان سازی و صنعتی سازی استفاده کند.» آرمان توصیه می‌کند که «باید از الگوی ساخت شهرک‌هایی مانند اکباتان، آپادانا و نوبنیاد درس گرفت و در نهایت به این نکته توجه کرد که شهرک‌هایی که برای طبقه متوسط ساخته شده با تکنولوژی های ۵۰ سال پیش و در یک محدوده ای ۵۶۰ هکتاری این میزان واحد مسکونی ساخته شد؛ اما امروز تکنولوژی پیشرفت کرده و ارزان سازی و انبوه سازی کاملا امکان پذیر است.»
از آنجایی که طرح خانه های کوچک مقیاس هنوز نهایی نشده است، مدیران شهری هم از جزییات آن اطلاعات دقیقی نمی‌دهند، همین موضوع پیش‌بینی اینکه این خانه‌ها تا چه اندازه می‌تواند بخشی از مشکلات مسکن در تهران را حل کند را مبهم کرده است. موضوعی که مهدی تقوی، اقتصاددان هم به آن اشاره کرده است. به گفته او «طرح مسکن کوچک اندازه ابهامات زیادی دارد، اما به طور قطع برای گروه کارگران و کسانی که اکنون خارج از شهر زندگی میکنند و در طول هفته باید بین تهران و شهرهای اطراف در رفت و آمد باشند مناسب است، اما شرایط اقتصادی کنونی شاید مناسب اجرای این طرح نباشد.»
پیش از این هم، مجتبی بیگدلی، رئیس انجمن انبوه سازان مسکن و ساختمان کشور در گفتگو با خبرنگار شهر، گفته بود «انجمن انبوه سازان مسکن و ساختمان کشور آمادگی کامل دارد در صورتی که شهرداری زمین‌هایی که در اختیار دارد را از طریق سازمان سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های مردمی به این انجمن معرفی کند تا در کمترین زمان ممکن برای ساخت مسکن در آن زمین‌ها به توافق برسد.»
آنطور که بیگدلی توضیح داده است «از آنجایی که شهرداری‌ها، مسئول مجوزها، پروانه ساخت و ساز و عوارض نوسازی و ساختمان هستند، نه تنها می‌توانند نقش مهمی در ساماندهی این بازار داشته باشند، بلکه می‌توانند به عنوان متولی، مسکن‌های حمایتی، رایگان و یا با تخفیف به شهروندان عرضه کنند. از طرف دیگر در ایران، هر گرانی از تهران آغاز می‌شود و در این میان مسکن نخستین بازار متاثر از گرانی است، بنابراین اینجاست که نقش شهرداری‌ها باید پررنگ‌تر از گذشته باشد.»
برای نخستین بار نیست که طرح خانه های ۲۵ متری در تهران مطرح شده است، پیشتر و در سال ۱۳۸۸ انجمن انبوه سازان پیشنهاد ساخت خانه‌هایی با متراژ ۲۵ متری را مطرح کرد که در مناطق مرکزی پایتخت ساخته شوند. پیشنهادی که بدون مخالفت و بدون موافقت با آن، به هیچ سرانجامی نرسید.
خبرنگار: فریبا رحمانی
نظر شما