به گزارش خبرنگار شهر، در طول مدت اخیر اخبار بسیاری در مورد زلزله در ایران و حتی کشورهای اطراف منتشر شده و همچنین حوادث طبیعی بزرگی مثل زلزله اتفاق افتاده و باعث نگرانی شهروندان شده است. به همین دلیل به سراغ سیدهادی حجازی مدیر بحران سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران رفتیم تا در مورد زلزله و حوادث طبیعی و نکاتی که باید رعایت کنیم بیشتر بدانیم.
به نظر شما ما در ایران فقط باید نگران بروز زمین لرزه باشیم؟
بیشتر بخش های کشور ما دارای سوابق تاریخی وقوع زمین لرزه در دوره های زمانی معین هستند، بنابراین ما باید با نگاهی احتیاط آمیز، آمادگی لازم را برای مواجهه با این رویداد طبیعی داشته باشیم. بر اساس شواهد تاریخی موجود و مطالعاتی که اقلیم شناسان بر روی جغرافیای طبیعی ایران انجام داده اند، کشور ایران نه تنها در معرض وقوع زمین لرزه است، بلکه همواره رویدادهای طبیعی دیگری مانند سیل، خشکسالی، رانش زمین، فرونشست زمین، تندبادها و حتی رویدادهایی مانند توفان برف و سرما، یخبندان و تگرک؛ ایران را تهدید می کنند که برای کاهش پیامدهای ناشی از این رویدادها بایستی آمادگی لازم در تمام جوانب وجود داشته باشد.
وقوع زلزله در تهران چقدر جدی است؟ آیا ممکن است زمین لرزه ای مانند آنچه در جنوب ترکیه رخ داد در ایران هم اتفاق بیفتد؟
خب، نکته اینجاست که اصولا هنوز دانش بشری نتوانسته به روشی قابل اطمینان برای پیش بینی قطعی زمان و مکان وقوع یک زلزله دست پیدا کند، اما آنچه که امروزه می تواند برای ما اهمیت داشته باشد، نتایج حاصل از مطالعاتی است که دانشمندان زلزله شناسی انجام داده اند که براساس آن می توان ریسک وقوع یک زمین لرزه در یک منطقه خاص جغرافیایی را برآورد کرد. با توجه به این موضوع که بیشتر بخش های کشور ما ایران دارای سوابق تاریخی وقوع زمین لرزه در دوره های زمانی معین هستند، بنابراین ما باید با نگاهی احتیاط آمیز، آمادگی لازم را برای مواجهه با این رویداد طبیعی داشته باشیم. به هر حال وقوع زمین لرزه های بعدی در تهران و سایر نقاط کشور اجتناب ناپذیر است اما ما فقط از زمان وقوع آن اطلاع نداریم. به همین دلیل است که موضوع مدیریت بحران بسیار جدی گرفته شود تا در صورت بروز یک حادثه بزرگ، از پیامدهای حاصل از حادثه کاسته شود.
از مدیریت بحران یاد کردید، نقش مردم در خصوص مدیریت بحران چیست؟
هر چند مدیریت بحران در کشورهای مختلف دنیا یک نقش حاکمیتی است که توسط دولت ها اجرا می شود، اما نقش مردم برای کاهش پیامدهای ناشی از حوادث، به ویژه حوادث طبیعی موضوعی است که باید بسیار جدی گرفته شود. این که مردم بدانند در اقلیمی زندگی می کنند که در معرض انواع حوادث طبیعی، انسان ساخت، صنعتی و ... است مهمترین نکته است اما در کنار این موضوع اقداماتی هم باید به صورت عملی توسط یکایک مردم انجام شود تا آمادگی لازم را برای مواجهه با انواع حوادث از جمله رویدادهایی مانند زمین لرزه، سیل و ... داشته باشند.
چه اقداماتی باید توسط مردم انجام شود؟ مردم چگونه می توانند خود را در برابر وقوع حوادث طبیعی به ویژه در برابر زلزله ایمن کنند؟
اینکه مردم چه کارهایی می توانند و باید انجام دهند موضوعی است که باید بسیار بیشتر بدان پرداخته شود. اینکه مردم چگونه باید خود را در برابر حوادثی مانند زمین لرزه ایمن کنند نیاز به آموزش دارد؛ این آموزش ها باید از مدارس آغاز شود تا کودکان از سنین پایین با موضوع آشنا شوند و دغدغه ایمنی پیدا کنند. رسانه ها نیز باید رسالت خود را انجام دهند. در کشوری مانند ژاپن که شرایط اقلیمی آن به گونه ای است که بروز حوادث طبیعی در آن امری عادی و روزمره است، از روشی تحت عنوان "کاهش ریسک ارتباط محور" استفاده می شود که بر اساس آن نهادهای امدادی به شکلی پویا و به روش های مختلف و متنوع با مردم ارتباط برقرار می کنند و تلاش بر آن است تا فرهنگ مدیریت بحران در آن کشور بیش از گذشته جا بیفتد و جدی گرفته شود. اما اگر بخواهیم به طور خاص در مورد این موضوع که مردم ما چگونه باید خود را در برابر زمین لرزه ایمن کنند صحبت کنیم، می توانیم این اقدامات را در سه بخش اقدامات پیش از وقوع زمین لرزه، حین وقوع زمین لرزه و پس از زمین لرزه تعریف کنیم، هر چند که اعتقاد دارم مساله بسیار گسترده تر از این موارد است اما رعایت همین نکات نیز می تواند در ارتقاء سطح آمادگی شهروندان بسیار موثر و مفید باشد.
این اقدامات که تحت عنوان اقدامات پیش، حین و پس از وقوع حوادث از آن یاد کردید شامل چه اقداماتی است؟ مردم چه اقداماتی را می توانند در این سه موضوع انجام دهند؟
خب در فاز نخست در مورد اقدامات ضروری پیش از وقوع زمین لرزه، یعنی همین الان که ما در حال گفت و گو هستیم یا همین لحظه ای که خواننده در حال مطالعه این مطالب است صحبت می کنیم. از مهمترین کارهای قبل از وقوع زمین لرزه توجه به ایمنی سازه ای است. ساختمانی که در آن ما زندگی می کنیم از طراحی تا اجرای آن باید تابع اصول مهندسی ساختمان بوده و در تمامی مراحل اجرای آن از نیروهای متخصص استفاده شود و بر نحوه اجرای آن نیز همواره نظارت دقیق توسط مهندسان ناظر تایید صلاحیت شده صورت بگیرد. متاسفانه اغلب شهروندان در ساختمان هایی زندگی می کنند که خود بر نحوه طراحی و اجرای آن نظارتی نداشته و از میزان ایمنی آن در برابر زلزله آگاه نیستند. گاهی نیز برخی شهروندان با حذف دیوارها برای بازسازی منزل قدیمی خود و یا باز نمودن پنجره ای در دهانه هایی که بادبندها در آن اجرا شده است، ناخواسته به تضعیف سازه خود اقدام می کنند. ایمن سازی یعنی مشخص نمودن نقاط ضعف یک ساختمان اجرا شده در طراحی و اجرا و رفع آن که این کار با توجه به پیچیدگی و تخصصی بودن آن باید توسط کارشناسان حوزه ساختمان که دارای تخصص ویژه در مهندسی سازه و زلزله هستند انجام گیرد.
از سوی دیگر توجه به اصول ایمن سازی غیرسازه ای نیز بسیار حائز اهمیت است. منظور از ایمن سازی غیرسازه ای ایمن سازی دکوراسیون و لوازم داخلی منزل است؛ چرا که در صورتی که یک ساختمان در برابر زمین لرزه دوام بیاورد، ممکن است لوازم و دکوراسیون منزل موجب صدمه به افراد حاضر در ساختمان شود، بنابراین ایمن سازی در داخل منزل را باید به همان اندازه ساخت ساختمان جدی گرفت. کارهایی که در این بخش می توانند انجام شوند شامل این موارد است که نقشی موثر بر ارتقاء سطح ایمنی در زلزله دارند.
مهار کامل تمام تابلو به دیوار، خودداری از نصب تابلو بالای مکان خواب افراد، مهار کامل کتابخانه، کمد لباس، ساعت دیواری، کامپیوتر و هر چیزی که با سقوط آن موجب صدمه به افراد می شود و همچنین دور نگه داشتن این نوع لوازم از تختخواب و محل استراحت، مهار دقیق لوسترها، ظروف داخل کابینت و بطور کلی تمامی لوازم خانه که در صورت وقوع زمین لرزه، سبب صدمه به افراد می شود.
البته ایمن سازی غیرسازه ای فقط شامل مواردی که ذکر شد نیست و یک کارشناس ایمنی می تواند با توجه به شرایط هر ساختمان اقدامات دقیق تری را توصیه کند.
آیا اجرای اقدامات پیش از زلزله شامل همین موارد است؟
به طور خاص خیر، تهیه برخی اقلام نیز مهم است. این اقلام ضروری مانند کپسول اطفاء حریق و کیف زلزله هستند. پیشنهاد می شود در کیف زلزله باید لوازم ضروری خانواده مانند داروها، لوازم کمکهای اولیه، مواد خوراکی خشک و فاسد نشدنی، رادیو جیبی کوچک و باتری، چراغ قوه، لباس گرم برای کودکان، لوازم بهداشتی مورد نیاز، چند بطری آب، سوت، مقداری پول نقد، رونوشتی از مدارک مهم اعضای خانواده و هر چیزی دیگری که بتواند در شرایط بحرانی به خانواده کمک کند موجود باشد.
کپسول آتش نشانی چرا باید در خانه موجود باشد؟
خب، موضوع حریق های پس از زلزله مساله بسیار مهمی است. اگر ساختمان در برابر لرزش های زلزله و آسیب های سازهای دوام بیاورد، ممکن است به دلایلی مانند روشن بودن چراغ خوراک پزی و یا نشت گاز آتش سوزی ایجاد شود. بنابراین وجود کپسول آتش نشانی به همین منظور دارای اهمیت است و البته اعضای خانواده باید نحوه استفاده از خاموش کننده آتش نشانی را آموزش دیده باشند و همچنین در خانواده در مورد این مساله هم صحبت شود که حتما پس از بروز زلزله شیر اصلی گاز ساختمان قطع شود.
نکته دیگری هم در مورد اقدامات قبل از زلزله هست؟
خب، بله پیشنهاد می کنم اعضای یک خانواده و حتی همکارانی که در یک شرکت کار می کنند، در خصوص برنامه های خود در زمان بروز زلزله صحبت کنند. نقشه فرار از ساختمان را با هم مرور کنند و هر یک وظیفه ای خاص را بر عهده بگیرند. به عنوان مثال مسئول قطع جریان گاز و برق ساختمان مشخص شود و یا اینکه اعضای خانواده با هم قراری را تنظیم کنند که اگر در حین زلزله یکی از اعضای خانواده در منزل نباشد و امکان برقراری تماس تلفنی برای پیدا کردن یکدیگر میسر نشود، یک مکان مشخص را به عنوان قرارگاه باهم مشخص کنند تا اعضای خانواده بتوانند یکدیگر را پیدا کنند. اینها نکاتی هستند که می توانند قبل از وقوع زمین لرزه در مورد آن تصمیم گرفت.
اقدامات حین وقوع زلزله شامل چه مواردی است؟
این موضوع بسیار مفصلی است اما اگر بخواهیم به طور مختصر به مهمترین اقدامات ضروری در حین وقوع زلزله اشاره کرد می توانیم به موضوع پناه گیری و نیز تخلیه ایمن اضطراری اشاره کنیم. در داخل یک منزل مسکونی، اگر شما از قبل مسیرهای خروج از ساختمان را در ذهن تکرار کرده باشید و با خانواده به صورت یک مانور چند بار خروج سریع از منزل را انجام داده باشید، می توانید با اولین لرزش برای خروج از منزل اقدام کنید. بنابراین حتی اگر زلزله ای خفیف را تجربه کرده باشید، پس از پایان لرزش حتما از خانه بیرون بروید حتی اگر در برج زندگی می کنید، البته فراموش نکنید که در چنین شرایطی استفاده از آسانسور به هیچ عنوان توصیه نمی شود. همچنین در صورتی که فرد فرصت خروج از منزل را نداشته باشد، پناه گرفتن در نقاط امن داخل ساختمان می تواند بسیار موثر باشد. شهروندان باید نقاط ایمن نسبی داخل منزل و محل کار خود شناسایی کنند تا در هنگام بروز زمین لرزه بتوانند در آنجا پناه بگیرند. این نقاط نسبی ایمن در داخل ساختمان شامل این موارد هستند: کنج دیوارهایی که دارای تیرهای اصلی ساختمان هستند، کنار دیوارهایی که پنجره ندارند، دیوارهایی که تابلوهای بزرگ و کمد و کتابخانه به آنها متصل نیست، چارچوب درب هایی که کتیبه شیشه ای در بالای آن وجود ندارد. کنار و زیر میزهای محکم فلزی و چوبی، کنار تختخواب هایی که دارای حجم مناسب در زیر خود و نیز قدرت باربری بسیار بالا هستند.
وی افزود: البته این مواردی که ذکر شد مطلق نیستند و نقاط ایمن نسبی داخل هر ساختمان با توجه به شرایط آن ساختمان تعریف می شود. نکته دیگری که باید در مورد اقدامات حین وقوع زلزله بدان اشاره کرد، این است که به عنوان یک دستورالعمل عمومی، حفظ خونسردی، پناه گیری بموقع، تخلیه اضطراری ایمن، مراقبت از کودکان و افراد کم توان و نیز توجه به احتمال وقوع لرزش های بعدی باید مورد توجه شهروندان قرار گیرد. اینها موضوعاتی هستند که به طور ملموس و واقعی نیاز به آموزش و تمرین دارند.
چه توصیه هایی برای اقدامات پس از وقوع زمین لرزه دارید؟
همانطور که قبلاً عرض کردم مطالب آموزشی مورد اقدامات پیش، حین و پس از زلزله باید به تفصیل باشد تا نکته ای از قلم نیفتد. با این حال اگر بخواهیم در مورد مهمترین اقدامات پس از وقوع زمین صحبت کنیم این نکته است که شهروندان باید همیشه احتمال وقوع لرزشهای بعدی را مد نظر داشته باشند و به عنوان یک توصیه عمومی، پیشنهاد می شود که بلافاصله پس از پایان لرزش، ساختمان را با لحاظ ایمنی کامل ترک کنند و سعی کنند در فواصل ایمن از ساختمان ها، ترجیحاً در داخل پارکها و یا نقاطی که توسط مسئولان طی اطلاعیه های رسمی اعلام می شود تجمع کنند. یکی از مسائلی که در همین زلزله خفیف تهران مشاهده شد، صف های طولانی است که در پمپ بنزین ها ایجاد می شود. این امر در صورتی که شرایط زمین لرزه شدید باشد می تواند در امدادرسانی ایجاد اختلال کند. پس ضرورتاً به هموطنان عزیز توصیه می کنم همیشه باک بنزین خود را طوری مدیریت کنند که در صورت بروز بحران نیازی به سوخت گیری نداشته باشند. موضوع دیگر، بحث همکاری با نیروهای امدادی است. حضور و قدم گذاشتن بر روی آوار ساختمان های فروریخته می تواند تهدیدی جدی برای جان افرادی باشد که در زیر آوار گرفتار شده اند؛ بنابراین از هموطنانمان درخواست می کنم اکیداً از ورود بر روی آوار ساختمان های فروریخته خودداری کنند، ضمن اینکه ممکن است ساختمان های نیمه فروریخته مجدداً فرو بریزند و سبب آسیب به افرادی شوند که در مجاورت آن قرار دارند. باز نگاه داشتن مسیر خودروهای امدادی نیز بسیار مهم است. در شرایط بحرانی پس از زلزله، ترافیک قطعاً می تواند بر روند امدادرسانی تاثیر منفی داشته باشد. از شهروندان گرامی تقاضا داریم در چنین شرایطی که نجات جان افراد در اولویت کاری نیروهای امدادی است، نهایت همکاری را با نیروهای امدادی داشته باشند و مسیرها را باز نگه دارند. اطلاعیههای رسمی که توسط ستاد مدیریت بحران اعلام می شوند تنها مرجع رسمی و قابل قبول برای شهروندان است و اکیداً توصیه می کنم از دامن زدن به شایعات خودداری کنند. تجمع در کنار و اطراف ساختمان های فرویخته نیز از موانع مهمی است که کار امدادرسانی را دچار مشکل خواهد کرد.
سخن پایانی شما در مورد زلزله چیست؟
در پایان از تمامی هموطنان عزیز خواهش میکنم که اطلاعات مورد نیاز در خصوص ارتقاء آمادگی در برابر مخاطرات ناشی از زلزله را از مبادی مورد تایید به دست آورند، آموزش های مورد نیاز را سپری کنند و تلاش کنند با پذیرش این موضوع که تهران و ایران همیشه در معرض زمین لرزه هستند، خود را برای مواجهه موفقیت آمیز با شرایط ناشی از وقوع بحران آماده کنند.
لیلا ماهر، روانشناس در گفت‌وگو با خبرنگار شهر در مورد آمادگی های روانی برای زلزله اظهار کرد: زلزله یکی از عوارض طبیعی محسوب می شود که پیوسته در طول تاریخ باعث خرابی ها و از بین رفتن جان انسان های زیادی شده است. یکی از موضوع هایی که بیشتر شهرهای بزرگ جهان با آن دست به گریبان هستند. با توجه به ماهیت غیر مترقبه بودن غالب حوادث طبیعی و لزوم اتخاذ سریع و صحیح تصمیم ها و اجرای عملیات، مبانی نظری و بنیادی، دانشی را تحت عنوان مدیریت بحران به وجود آورده است.
وی افزود: این دانش به مجموعه فعالیت هایی اطلاق می شود که قبل، بعد و هنگام وقوع بحران جهت کاهش اثرات این حوادث و کاهش آسیب پذیری انجام گیرد. گستره جغرافیایی ایران از نظر احتمال وقوع این حوادث به ویژه زلزله، از آسیب پذیرترین بخش های کرۀزمین است که هر ساله وقوع این حوادث موجب خسارت های جانی و مالی فراوان می شود و گستره های شهری نیز همواره تجربۀتلخی از بروز این گونه بلایا داشته اند و به نظر می رسد انجام برنامه ریزی خاص جهت مصون سازی هرچه بیشتر فضاهای شهری ضرورت دارد.
وی بیان کرد: از نظر روحی و مدیریت بحران باید بگویم که اتفاقات همواره در حال افتادن هستند و ما نمی‌توانیم مانع شویم و هر اتفاقی نتایجی دارد. تنها کاری که می‌توان کرد مدیریت افکار و احساسات و رفتارهای های خودمان هست. لازم است که در صورت وقوع این اتفاق، خونسردی خود را حفظ کنید.،پس از خروج از مکان در محلی امن در محوطه پناه گرفته، ضمن حفظ خونسردی و آرامش منتظر دریافت توصیه‌های ایمنی از سوی مسئولین باشید.
وی تصریح کرد: سلامت اعضای خانواده خود را بررسی کرده و آنها را به آرامش دعوت کنید، کیف نجات(لوازم ضروری) را بردارید و به سمت مراکز تخلیه امن حرکت کنید، از خودرو استفاده نکنید، مراقب پس‌لرزه‌ها باشید، رادیوی خود را برای آگاهی از وضعیّت اضطراری روشن نگه‌دارید،از دیوارها و اجسام ناپایدار فاصله بگیرید،مراقب کابل‌های برق رها شده و همچنین نشت گاز از لوله‌های شکسته شده باشید،از انتشار شایعات پرهیز کنید و از تردد و تجمّع غیرضروری در مسیرها، محل حادثه و مراکز امداد خودداری کنید.
انتهای پیام/
نظر شما