بهجت آباد، زمانی از ارتفاعات تهران بود

به گزارش شهر، بهجت آباد محله ای قدیمی است در دل منطقه ۶ شهرداری تهران که در میان بلوار ولیعصر، مطهری، کریم خان و میرزای شیرازی احاطه شده است.

آبادانی بهجت ‌آباد در سال ۱۲۸۸ قمری که قحطی در ایران بود به دست میرزا یوسف مستوفی‌ الممالک آشتیانی، صورت گرفت. نام محله از نام بهجت‌ الملک، دختر میرزا یوسف که همسر جلال ‌الدوله و پسر مسعود میرزا ظل‌ السلطان بود، گرفته شده است.

در دوره‌ی پادشاهی ناصرالدین‌شاه قاجار، زمانی که شهر تهران درحال گسترش بود، یکی از دروازه‌ های دوازده‌ گانه‌ی شهر ساختار معماری ساده تری داشت. این دروازه در آغازِ جاده‌ای ساخته شده بود که به میدان اسب‌ دوانی می‌رسید. در دو سوی آن دو مناره ساخته بودند و دهانه‌ ای بزرگ، ورودی آن بود. آنجا را «دروازه بهجت‌ آباد» می‌نامیدند.

سرسبزی و دل‌ پذیری‌ بهجت آباد ناصرالدین‌ شاه را گاه و بی‌ گاه به آنجا می‌کشاند. زمین‌های بهجت‌آباد از جنوب به جایی می‌رسید که شمالی‌ترین بخش حصار تهران دیده می‌شد که اکنون چهارراه کالج نامیده می شود. از سوی خاور نیز به زمین‌ها یی راه می‌ یافت که چند دهه پس از آن فیشرآباد نامیده شد و اکنون خیابان سپهبد قرنی نام‌گذاری شده است. بهجت ‌آباد از شمال به روستای یوسف ‌آباد راه داشت و از باختر به جلالیه می‌رسید. جلالیه بخش شمالی گستره‌ی کنونی دانشگاه تهران است.

مستوفی الممالک با توجه به موقعیت و ثروتی که داشت در خرید زمین‌های پیرامون پایتخت بی حد و اندازه‌ای عمل می‌کرد. بسیاری از محلات کنونی تهران مانند یوسف آباد، ونک، امیرآباد و... از دارایی های بی شمار اوست.

میرزا یوسف‌خان در آباد ساختن بهجت‌آباد همتی بلند داشت. نخست نهری را که از رودخانه‌ کرج می ‌رسید و تا بلوار کشاورز کنونی ادامه می یافت، تا زمین‌های بهجت‌ آباد امتداد داد. شاخه ‌ای از آن رود به درون پایتخت نیز کشیده شد. افزون بر آن سدی استوار بر روی رود کشید تا آبیاری زمین های بهجت آباد سهل شود.  

همچنین، دستور داد که از بهجت‌آباد تا مِلک دیگرش یوسف‌آباد، خیابانی پهناور بکِشند و در دو سوی خیابان درخت بکارند. این راه بسیار زیبا و چشم‌ نواز شده بود.

نخستین آپارتمان های بلند مرتبه تهران

اگر بخواهیم از اولین نشانه های ظاهری این محله بگوییم به آپارتمان های بهجت آباد می رسیم. نخستین مجموعه آپارتمان های مرتفع تهران که بین سال های ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۹ ساخته شده و در سال ۱۳۵۰ به بهره برداری رسید. این آپارتمان ها با استاندارد های بالای ساختمانی و مقاوم سازی اصولی جهت ترویج و تشویق مردم به آپارتمان نشینی ساخته شده بود. ولی در آن زمان با استقبال وسیعی مواجه نشد و خانواده های سنتی به علت محدودیت‌ هایی که ممکن بود آپارتمان نشینی برایشان ایجاد کند، تمایل چندانی به این آپارتمان ها نشان ندادند. در واقع تداخل فضای عمومی و خصوصی  و میزان نزدیکی همسایه ها به هم، خیلی مورد پسند مردم، در آن دوره نبود.

زمین های انتخابی برای ساخت آپارتمان های بهجت آباد در یکی از بهترین نقاط تهران در آن زمان انتخاب شد. آن زمان یک تهران بود و یک بلوار کشاورز (الیزابت سابق) که مهم ترین مراکز خرید و اماکن تفریحی در محدوده اش قرار داشت. دولت پس از بررسی‌های دقیق، زمین‌های بهجت‌آباد را که نزدیک به بلوار کشاورز (الیزابت سابق) هم بود، برای ساخت آپارتمان در نظر گرفت. مجموعه آپارتمان های بهجت آباد به صورت چهارده بلوک ۱۴ طبقه با اسکلت بتنی و با ارتفاع ۴۲ متر احداث شد. در آن زمان دولت تصمیم گرفت تغییراتی در شهر ایجاد کند و تهران به جای رشد سطحی،  ارتفاع بگیرد،  این تصمیم مهمی بود که همه چیز را هم در سبک زندگی و هم در معماری شهری تغییر ‌داد.

البته در ابتدا قرار بر این بود ساختمان ‌های بهجت‌ آباد برای طبقات ضعیف ‌تر جامعه که نیاز به مسکن داشتند، ساخته شود. ولی در نهایت ساختمان‌ های بهجت‌ آباد آن‌قدر گران تمام شدند که عملا آن هدف اولیه محقق نشد. یکی از دلایل دیگری که این آپارتمان ها با اقبال مواجه نشد مسئله قیمت بود.

درست است که این آپارتمان ها قدیمی هستند، اما هنوز از خیلی از خانه‌ های تهران بهترند و امتیازهای خاص خودشان را دارند و احتمالا همین مزیت هاست که این آپارتمان ها را هنوز در اوج نگه داشته است. بخشی از هواداران امروزی این آپارتمان ها، همان کسانی هستند که به نوعی تمایل و تعلقی به سبک زندگی گذشتگان و زندگی در خانه‌های قدیمی با تراس و اتاق های بزرگ دارند.

مجتمع‌ های بهجت‌ آباد، زمانی از بلندترین ساختمان‌ های مسکونی پایتخت بود. شاید در تعدادی از آن خانه ها دیگر کسی ساکن نباشد و در میان انبوه برج ‌ها و ساختمان‌ های سر به آسمان‌ کشیده، همچون نقطه به نظر برسند، اما هرچه که هست بخشی از تاریخ فراموش نشدنی این شهر به شمار می روند.

البرز، درخشان چون نامش

در آن زمان بخشی از زمین‌های بهجت آباد برای ساخت کالج آمریکایی‌ها مورد استفاده قرار گرفت. این کالج آمریکایی در سال ۱۲۵۲ خورشیدی به شکل یک مدرسه ابتدایی در تهران تاسیس شد و در سال ۱۲۷۸ خورشیدی همزمان با مدیریت دکتر جردن به دبیرستان تبدیل شد. این مدرسه در سال ۱۳۰۱ خورشیدی به مکان فعلی خود در چهارراه کالج منتقل شد.

در سال ۱۳۱۹ خورشیدی به دستور دولت وقت، مدیریت این کالج به آمریکایی ها واگذار شد و آنجا بود که این مدرسه به نام البرز مزین شد. (این دبیرستان به خاطر نمای رشته کوه البرز در پشت آن، البرز نام گرفت). دبیرستان البرز از قدیمی ترین و معتبر ترین مراکز آموزشی تهران به شمار می رود.

مساحت کل این دبیرستان که بخشی از آن به دانشگاه صنعتی امیر کبیر اختصاص دارد ۴۵ هزار متر مربع است. این دبیرستان ۱۱ هزار متر مربع زیر بنا و ۱۰ هزار متر مربع فضای باز دارد. بنای اصلی دبیرستان از نخستین آثار نیکلای مارکف معمار گرجستانی مقیم ایران بود.

از افراد معروفی که در این دبیرستان تحصیل کرده اند می توان محمد علی اسلامی ندوشن (شاعر و پژوهشگر)، منوچهر ستوده (ایران شناس و جغرافیدان)، همایون خرم (نوازنده، موسیقیدان و آهنگساز)، مصطفی چمران (فیزیکدان، سیاستمدار و وزیر دفاع ایران)، جمشید مشایخی(بازیگر)، افشین یداللهی (ترانه سرا و روانپزشک)، عادل فردسی پور (گزارشگر فوتبال)، بهزاد عبدی (آهنگساز)، امیر جدیدی (بازیگر)، خسرو سینایی (کارگردان) و بسیاری دیگر از بزرگان علم و هنر این کشور را نام برد.

زندگانی ارامنه در بهجت آباد

از گذشته ارامنه در این محله و در محدوده خیابان لارستان سکونت داشته ‌اند که معروف به ۱۸ متری ارامنه می‌باشد و یکی از ورودی های اصلی و شلوغ محله است. وجود کلیسا و مدارس ارمنی از دیگر شاخصه های سکونت ارامنه در این محله است.  دو کلیسای سنت پاول و پولس در این محله قرار دارد.

پارکی که محل‌  وصال نشد

پارک بهجت آباد محل قرارهای عاشقانه محمد حسین بهجت تبریزی معروف به شهریار با معشوقش بوده که شهریار جوان روز و شب های بسیاری را در آن سپری کرد. آخرین بار آن ها در این پارک قرار دیدار گذاشتند ولی چشم به راهی او سرانجامی نداشت و ثریا هرگز نیامد.

شهریار در وصف حالش در آخرین قرار شعری دارد که به نام این پارک اشاره می‌کند، در آغاز این شعر می‌گوید: ﺑﻬﺠﺖ ﺁﺑﺎﺩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺷﺐ ﻧﯿﻤﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻦ ﭼﺸﻢ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭﯼ ﺁﺧﺮﯾﻦ کز ﺁﺧﺮﯾﻦ ﺩﯾﺪﺍﺭ ﯾﺎﺭ

هر سال به یاد این واقعه در بیست و هفتم شهریور یعنی در سالگرد درگذشت استاد شهریار کسانی که به او ارادت دارند در این پارک جمع می‌شوند تا یاد و نامش را زنده نگه دارند.

بازارچه بهجت آباد

بازارچه بهجت آباد با قدمتی ۵۰ ساله از مهم‌ترین بازارها در این محدوده است که از گذشته به داشتن همه چیز در همه فصول شهرت داشته است. این بازارچه در خیابان کریم خان زند – خیابان آبان قرار دارد که می‌توان انواع و اقسام مواد اولیه تهیه غذا، سبزیجات و میوه ها را با تنوع بسیار زیاد در آن پیدا کرد.

خیابان موسیقی

از دیگر جاذبه‌های محله بهجت آباد، خیابان لارستان است.که بورس انواع ادوات موسیقی است. استودیوی قدیمی ضبط «بل» و «پاپ» هم در این خیابان قرار دارد.

بافت محله

بافت غیر مسکونی بهجت آباد را ساختمان ‌هایی با کاربری اداری و تجاری تشکیل می دهند و بخشی دیگر متعلق به بافت مسکونی است که شامل مجموعه آپارتمان‌ های مشهور بهجت آباد است. شلوغی و ازدحام این محله بیشتر مربوط به بافت غیر مسکونی آن می‌ باشد.

ساختمان های بزرگ دولتی و غیردولتی بسیاری در محله وجود دارد، در نتیجه جمعیت شناور محله خیلی زیادتر از جمعیت ساکن محله است.

دسترسی بهجت آباد

این محله از نظر دسترسی دارای شرایط مناسبی برای ساکنین است.  ایستگاه اتوبوس بی آر تی در میدان ولیعصر که مربوط به خط تجریش – راه آهن است  یکی از بهترین روش‌های حمل و نقل در بهجت آباد است.

همچنین شهروندان می توانند از ایستگاه ‌های میدان ولیعصر،  میدان جهاد و میرزای شیرازی در خط ۳ مترو تهران نیز استفاده کنند.

بهجت آباد به دلیل موقعیت مرکزی که در شهر دارد با خیابان های مهمی مانند ولیعصر، حافظ، نجات اللهی، کریم خان، استاد مطهری، میرزای شیرازی، زرتشت، لارستان، سربداران و شهید عضدی ارتباط دارد.

خبرنگار: النازکارخانه