به دنبال وقوع زلزله بم در سال ۱۳۸۲، نوسازی بافت‌های فرسوده شهر تهران در اولویت اول برنامه‌ها و اقدامات سازمان نوسازی قرار گرفت و این سازمان با تهیه طرح‌های منظر شهری و در ادامه راه‌اندازی دفاتر تسهیل‌گری و نیز تدوین و اجرایی کردن بسته تشویقی، موضوع نوسازی مسکن در بافت‌های فرسوده را با هدف کاهش آسیب‌پذیری این بافت‌ها در برابر زلزله مدنظر قرار داد و تاکنون با نوسازی ۴۵ درصد ازاین بافت‌ها، زندگی حدود ۶۰۰ هزار نفر از ساکنان تهران از ایمنی نسبی در مقابل زلزله برخوردار شده است. از طرفی در این فرآیند بالغ بر ۳۵۰ هزار واحد مسکونی تولید و علاوه بر جایگزینی خانه‌های فرسوده با خانه‌های نوساز، واحدهای تولیدی مازاد، بخشی از نیازهای سکونتی شهروندان را پاسخ داده است. واحدهای مسکونی که به دلیل قابل استطاعت بودن، در قیاس با واحدهای مسکونی ایجاد شده در سایر بخش‌های شهر، توانسته‌اند پذیرای زوج‌های جوان و خانوارهای طبقه متوسط و تا حدودی کم برخوردار باشند.
نوسازی مسکن در بافت‌های فرسوده شهر تهران در سال‌های گذشته با وجود اهمیت فراوان آن، ضروری بود به طور متوازن و همراه با تأمین خدمات مورد نیاز پیش رود و در کنار ساخت و سازها، ارتقای کیفیت محیطی این محدوده‌ها هم مورد توجه قرار گیرد. به‌همین دلیل از سال ۱۳۹۷ بودجه‌هایی برای تأمین خدمات و بهبود کیفیت عرصه‌های عمومی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد پیش‌بینی و در کنار نوسازی مسکن که کماکان به عنوان یکی از اولویت‌ها دنبال می‌شد، سایر مسائل محلات و مطالبات ساکنان آن‌ها که خواهان تأمین خدمات، مناسب‌سازی محیط و بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی بودند، در قالب برنامه توسعه محله مد نظر قرار گرفت. در همین راستا، با استقرار حدود ۶۰ دفتر توسعه محله در قریب به ۱۸۰ محله و تدوین برنامه توسعه برای هرکدام از محلات، تعداد زیادی پروژه بهسازی محیطی (در قالب ۶۰ پروژه و در مساحتی بالغ بر ۳۰ هکتار) در دستور کار گرفت که بیش از ۵۰ درصد آن‌ها در مرحله بهره‌برداری و مراحل پایانی اجرا هستند. سه مرکز خدماتی و سه بوستان محله‌ای اجرا شد و احداث ۱۳۹۴ واحد پارکینگ با پیشرفت ۵۰ درصد در دست اقدام می‌باشد. برای بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی ساکنان و توانمندسازی اجتماع محلی حدود ۲۰ پروژه در دست پی‌گیری است. بدیهی است برنامه‌ریزی، رصد و پایش این حجم از اقدامات در ۱۸۰ محله تهران در بستری هوشمند، نیاز ضروری این فرآیند بود و به این منظور پیشخوان توسعه محله راه‌اندازی شده است تا شاخص‌های توسعه محلات و تغییر و بهبود آن‌ها در اثر اقدامات صورت‌گرفته مورد ارزیابی مداوم قرار گیرد و از این طریق برنامه‌ها و بودجه‌های پیش‌بینی‌شده با هدفمندی و در نظر گرفتن اولویت‌های اجرایی محلات توأم شود.
علاوه بر محلات و پهنه‌های سکونتی که با رویکرد توسعه محله‌ای، برنامه‌ریزی و اقدامات لازم در آن‌ها انجام می‌گیرد، عرصه‌هایی در شهر تهران وجود دارد که محل سکونت نبوده و در گذشته محل استقرار صنایع، کارگاه‌ها، انبار و بار انداز، حمل‌ونقل و مواردی از این دست بوده و در شرایط فعلی استفاده بهینه‌ای از آن‌ها به‌عمل نمی‌آید. اراضی بایر و بلااستفاده را نیز می‌توان به این محدوده‌ها اضافه کرد. این عرصه‌ها وسعت قابل توجهی در تهران دارند و در اغلب شهرهای دنیا، اقدامات بازآفرینی شهری معطوف به برنامه‌ریزی و توسعه مجدد این عرصه‌ها است. موضوعی که در برنامه‌های نوسازی شهر تهران چندان به آن پرداخته نشده بود. از همین رو، سازمان نوسازی با شناسایی این عرصه‌ها و تعریف پروژه‌های بازآفرینی شهری در آن‌ها، در صدد برآمد علاوه بر نوسازی بافت‌های فرسوده سکونتگاهی، با توسعه مجدد عرصه‌های غیرسکونتگاهی، نوسازی و بازآفرینی کل شهر تهران را مدنظر قرار داده و شرایط مناسبی برای ارتقای زیست‌پذیری شهر و تقویت قابلیت‌های رقابتی آن فراهم کند.
طرح‌های بازآفرینی محور شارباغ (فضای فوقانی تونل راه‌آهن تهران-تبریز)، خیابان فدائیان اسلام، کارخانه سیمان ری، کوره‌های آجرپزی منطقه ۱۹، عرصه‌های ناکارآمد و رها شده منطقه ۱۸، پروژه‌هایی هستند که طی آن‌ها بخش قابل توجهی از عرصه‌های ناکارآمد شهر (در مساحتی بالغ بر ۱۶۰۰ هکتار) که به دلیل شرایط نامناسب محیطی و عاری بودن از حیات، به فضاهای بی‌دفاع شهری تبدیل شده‌اند، تعیین تکلیف شده و امکان سرمایه‌گذاری و رونق خواهند داشت. در بازآفرینی این محدوده‌ها، ایجاد حیات و سرزندگی اهمیت فراوان داشته و بر این مبنا، با اختلاطی از کاربری‌ها و احیای سکونت در آن‌ها سعی شده است، فضاهای سرزنده، با کیفیت و ایمن برای شهروندان ایجاد شود.
در کنار برنامه‌ها و اقدامات توسعه محله‌ای در پهنه‌های سکونتی و بازآفرینی شهری در عرصه‌های ناکارآمد غیر سکونتگاهی، که مأموریت‌های اصلی سازمان نوسازی برای نوسازی و بازآفرینی شهر تهران را شامل می‌شوند، اقدامات دیگری نیز صورت می‌گیرد که هدف آن‌ها پشتیبانی از انجام به موقع و مناسب مأموریت‌های اصلی است. اقدامات پشتیبان معطوف به مدیریت همکارانه برای جلب مشارکت دستگاه‌های ذیربط، اجتماع محلی و سایر دخیلان بوده و عموماً در قالب ستاد بازآفرینی کلانشهر تهران و نیز ستادهای بازآفرینی مناطق دنبال می‌شود. تأمین مسکن جایگزین اقدام دیگری است که با مشارکت سرمایه گذارن در قالب ۱۱ پروژه و با ظرفیت تولید حدود چهار هزار واحد مسکونی در دست اجراست تا به پشتوانه واحدهای مسکونی تولید شده، امکان آزادسازی اراضی برای تأمین خدمات در سطح محلات فراهم شود. چرا که تملک نقدی به این دلیل که جابجایی ساکنان و یا احتمال بی‌خانمان شدن خانوارها را در پی دارد، برای تأمین اراضی مورد نیاز ایجاد خدمات روش مناسبی نبوده و تغییر قیمت‌ها و عدم تمایل مالکان برای واگذاری ملک خود، برنامه‌های ایجاد خدمات را با مشکل مواجه می‌نماید. اما اعطای مسکن معوض در پروژه‌های همجوار محلات، سبب می‌شود مالکان رغبت بیشتری برای واگذاری ملک خود داشته باشند و روند توسعه محلات با سرعت مناسبی پیش رود. در پروژه‌های مسکن جایگزین بخشی از واحدها نیز به صورت استیجاری در اختیار خانوارهای کم درآمد قرار می‌گیرد. از اقدامات مهم دیگر در این حوزه می‌توان به تدوین و اجرای بسته‌های تشویقی و پی‌گیری و پیش‌بینی بودجه‌های مناسب سنواتی اشاره کرد. ذکر این نکته لازم است که در سال‌های اخیر به تناسب جامعیت رویکردها و اقدامات، رشد مناسبی را در بودجه‌های نوسازی شاهد بوده‌ایم و رقم آن از ۳۷۰ میلیارد ریال در سال ۱۳۹۶ به حدود پنج هزار میلیارد ریال در سال ۱۳۹۹ افزایش یافته است.
نظر شما