همه آنچه که باید از محله چیذر بدانید

به گزارش شهر چیذر محله ای قدیمی و با اصالت در شمال شرق شمیران، واقع در سمت غربی سلطنت آباد مابین رستم آباد و دزآشوب. این محله ابتدا یک روستای کوچک بوده که همراه با گسترش بافت شهری، به شهر اتصال پیدا کرده است و اکنون در تقسیمات شهری جزئی از منطقه ۱ تهران محسوب می‌شود. گفته شده است در گذشته، ۳ دانگ از املاک محله چیذر متعلق به بانو ام الخاقان بوده اما بعدا ناصرالدین شاه سه دانگ نیاوران را به وی داده و چیذر را به تملک خود درآورده و سه دانگ دیگر جزو املاک حکومتی بوده است.

البته روایت دیگری نیز در مورد محله چیذر وجود دارد که در مستند بودن آن شبهه وجود دارد. گفته اند، خاک حاصلخیز محله چیذر مستعد کاشت گندم و جو بوده است. رنگ طلایی زمین های گندم، چشم و گوش مردم را به واژه زر عادت داده، پس نام این محله را چوزر گذاشتند که به تدریج به چیذر تغییر نام پیدا کرد.

در محله چیذر علاوه برغلات، کاشت انار نیز رواج داشته است که با توجه به وجود باغات فراوان در چیذر، دور از ذهن نبوده و نیست.

شیزر

در این محله گورهایی باستانی کشف شده که قدمت آن ها به دوران پیش از اسلام باز می گردد. بر روی این سنگ ‌قبرهای کهنه و قدیمی تپه شمیران، شیزر نوشته‌اند، که علت این نامگذاری، حضور زرتشتیان و آتشکده‌هایی است که متعلق به آنان است.

براساس یافته های موجود شکل گیری این محله به وجود ۲ امام زاده و ۲ قنات وابسته بوده است با این حساب می توان گفت نوعی پیوند منطقی میان چیذر و این دو عنصر وجود دارد.

 امامزاده علی اکبر چیذر

محله چیذر به دلیل وجود امام زاده علی اکبر (ع) پیشینه مذهبی و تاریخی دارد. این  امام زاده برای مردم تهران خصوصا اهالی محله چیذر از جایگاه خاصی برخوردار است. محله با نام این امام زاده پیوند خورده، به همین دلیل به امام زاده علی اکبر چیذر معروف است.

مساحت امام زاده دو هزار متراست. بنای سنتی و گنبد سبز رنگ و آینه کاری از عناصر بصری امام زاده است. ضریح قبلی این بقعه متبرکه چوب بوده که در حال حاضر ضریحی فلزی جایگزین آن شده است. عده ای تاریخ وورد امام زاده به این محله را متعلق به ۹۰۰ سال قبل و بعضی هم آن را هم زمان با ورود عبدالعظیم حسنی به شهرری می دانند.

برخی از منابع و سایت ها، امام زاده علی اکبر را منسوب به علی بن حسین (امام سجاد ع) می دانند، در حالی که برخی از افراد محلی هم بر این عقیده اند که این امامزاده فاقد شجره‌نامه مشخص بوده و امامزاده اسماعیل (چیذر) را از این حیث معتبرتر می‌دانند.

امام زاده علی اکبر پیش از انقلاب اسلامی به شکل امروزی مورد استقبال مردم قرار نگرفته بود اما بعد از اتقلاب اسلامی و پس از تدفین پیکر مطهر شهدای دفاع مقدس، میزان استقبال، شکل دیگری به خود گرفت. در میان شهدای آرمیده در این محل شهیدانی با پسوند چیذری نیز وجود دارد. هم چنین در امام زاده موزه ای به نام شهدای چیذر طراحی شده که یادگاری های از شهدا همچون چفیه، جانماز، وصیت نامه، نامه و دست خط، کلاه خود و ... را در معرض دید عموم قرار داه است.

مدفن شهید احمدی روشن از شهدای انرزی هسته ای نیز در این امام زاده است. با گذشت زمان هیئت رزمندگان شمیرانات با حضور مداحان اهل بیت شکل گرفت تا در اعیاد و عزاداری ها در امام زاده مردم شاهد برگزاری مراسم باشند. البته حضور مداح مشهوری مثل محمود کریمی در میزان ابراز علاقه و استقبال مردم بسیار تاثیرگذاربوده و هست. در واقع امامزاده علی اکبر(ع) به عنوان یک پایگاه مذهبی نیز شناخته می شود.

امامزاده اسماعیل بن زکریا

همانطور که گفته شد در محله چیذر علاوه بر امامزاده علی‌اکبر (ع) (چیذر)، امام زاده اسماعیل(ع) نیز قرار دارد، او از پسران امام هفتم شیعیان، امام موسی کاظم است. این امام زاده در شمال بزرگراه صدر و جنوب چیذر واقع شده است و از خیابان پاشاظهری به آن دسترسی وجود دارد.

مساحت بنا ۱۲۰ متر مربع است. این بنا، بدون گنبد و از نظر معماری سنتی است. اتاق امامزاده دارای کاشی کاری مربوط به عهد ناصری است و آثاری از آن هنوز باقی است. ایشان جوان ۱۹ ساله ای بوده که در حوالی تجریش، زخمی و در ده شیزر (چیذر) فعلی در کنار درخت چناری سربریده شده است.

لازم به ذکر است این دو امام زاده بعد از امام زاده صالح(ع) در تجریش قطب دوم مذهبی منطقه یک به حساب می آیند.

در کنار وجود بقعه این دو امامزاده در محله چیذر طبق مستندات ۲ رشته قنات نیز در این محله وجود داشته است که البته در خصوص محل قرارگیری آنها و همچنین سرنوشت آنها اطلاعات دقیقی در دست نیست.

پیشه اهالی چیذر

براساس مطالعات تاریخی گفته می شود به دلیل حاصلخیز بودن منطقه، پیشه مردم چیذر کشاورزی بوده و حتی مشاغلی مثل گله داری، کارگری کارخانه ضرابخانه و قورخانه سلطنت آباد نیز در میان آن ها وجود داشته است.

طوایف محله

 در این ده ۱۵۰ خانوار زندگی می کردند و به دو طایفه امینی و امام بیگی تقسیم می شدند. بیشتر ساکنین چیذر جمعی از مهاجران گرجی به نام طایفه سیاوشی هستند که از سال ۱۳۲۰ در این محله سکونت گزیدند. از دیگر ساکنین چیذر می توان نوادگان طایفه هاشمی علیا، مام بیگی و چیذری را نام برد.

باغ شعاع السلطنه

از باغ‌های معروف چیذر، باغ شعاع ‌السلطنه با استخری بزرگ است. باغ ملک منصور میرزای شعاع السطنه در جنوب چیذر، تا ده رستم آباد ادامه داشت. منصور میرزای شعاع السلطنه دومین فرزند مظفرالدین شاه و والی گیلان و حاکم فارس بود. او مستغلات بسیاری در تهران داشته است. این باغ در تابستان پذیرای مظفرالدین شاه بود. او در سال ۱۲۹۹ش درگذشت و در کفش کن صحن جدید آرامگاه حضرت معصومه(س) در قم کنار علی‌اصغر خان امین‌السلطان به خاک سپرده شد. اکنون به جای این باغ ساختمان ساخته شده است.

پناهگاه لو

در گذشته ساکنان محله برای در امان ماندن از حمله مغولان، در غارهای زیرزمینی پناه می گرفتند که به آن ها در بین مردم منطقه «لو» گفته می شده است.

البته از این پناهگاه حکایات دیگری نیز وجود دارد. چون ترک ها ساکن چیذر بوده اند اقدام به ساخت غارهای زیرزمینی کرده اند که به ان ها لو می گفته اند. لو در زبان ترکی به معنای محل سکونت است. این نوآوری  به کمک اهالی آمده و از آنها در برابر حمله دشمن و سرما و گرما  محافظت می کرده است. عده ای هم می گویند به علت اشتغال مردم چیذر به دامداری، این محل در شرایط خاص  پناهی برای دام ها نیز به شمار می رفته است. محل فعلی این پناهگاه از مقابل مسجد قائم (عج) چیذر تا میدان امام زاده علی اکبر (ع) می باشد.

باغ و عمارت فرخ خان امین الدوله

باغ و عمارت امین الدوله از مکان های دیدنی  در محله چیذر است. فرخ خان امین الدوله متولد  ۱۲۲۹ قمری و متوفای ۱۲۸۸ قمری است. ایشان از رجال دوره ناصرالدین شاه بود است.

به گواه تاریخ، میرزا ابوطالب غفاری (فرخ‌خان)، ملقب به امین‌الدوله، پسر میرزا محمد مهدی غفاری کاشی است. ظاهراً اسم «فرخ‌خان» را ناصرالدین شاه برای او انتخاب کرده است. او در جوانی به درجه سرهنگی رسید. حاکم شهر های اصفهان و گیلان بود. ناصریدین شاه به او لقب امین الملک داد و او را به عنوان سفیر کبیر برای معاهده پاریس، جهت دیدار با ناپلئون به فرانسه فرستاد.

او پس از بازگشت از اروپا لقب امین الدوله را دریافت کرد و مدتی  حاکم خوانسار و نطنز بود. میرزا ابوطالب غفاری در ۵۹ سالگی درگذشت و در مقبره ای خصوصی  در قسمت غربی صحن عتیق در حرم حضرت معصومه(س) واقع در قم دفن شد.

چیذر دستخوش تحولات

تغییرات و توسعه به چیذر رنگ و لعابی دیگر داده و آن را به محله ای مدرن تبدیل کرده است. جای باغ، خانه باغ ها و خانه های قدیمی را آپارتمان های سر به فلک کشیده پر کرده است. طبیعتا این تغییرات بر جمعیت این محله نیز اثر گذاشته است. عده ای که اهالی خارج از محله بوده اند و به مرور در چیذر سکنی گزیده اند و بخشی از بافت بومی محله را تغییر داده اند.   تنها بخش کمی از محله چیذر با توجه به بافت قدیمی و تاریخی  و معابر کم عرض همچنان دست نخورده باقی مانده است. اما عمده پهنه محله به طور کلی نوسازی شده و بافت جدید جایگزین آن شده است و حال و هوای یک محله کاملا جدید را دارد.

 از کوچه های معروف محله چیذر می توان به دو کوچه تکیه و امامزاده اشاره کرد.

موقعیت جغرافیایی

در همسایگی چیذر از سمت شمال، خیابان فرمانیه (شهید دکتر لواسانی) و از سمت جنوب، اتوبان صدر - بلوار قیطریه و میدان پیروز و از سمت شرق، خیابان کامرانیه جنوبی (پاشاظهری) و از سمت غرب، خیابان براتی - نعمتی و لاله، قرار دارند. چیذر در دل  محله‌های قیطریه، دزاشیب، اختیاریه، فرمانیه و کامرانیه واقع شده‌است.

قدمتی که مستند نیست

در محله چیذر اماکن قدیمی دیگری نیز وجود دارد، که نشان دهنده وسعت گردشگری و تعدد دوره های مختلف تاریخی دراین محله است، مثل مسجد (یک در)، تکیه (یک در)، گرمابه (۷ در)، دکان (هفت در)، کوره آجرپزی. البته از قدمت این اماکن اطلاعاتی در دست نیست.

هم چنین حمام زر و حمام قائم از دیگر بناهای تاریخی این محله هستند که اولی در میدان اندرزگو  و دیگری در خیابان مهدی چیذری جنب نانوایی، واقع می باشد.

مسیری راحت برای رسیدن به چیذر

شهروندان برای رسیدن به محله چیذر راه دوری در پیش ندارند و می توانند از وسایل نقلیه عمومی مانند مترو استفاده کنند و از طریق ایستگاه قیطریه در خط ۱ و ایستگاه اقدسیه در خط ۳ مترو تهران خود را به محله چیذر برسانند.