به گزارش شهر و به نقل از روابط عمومی مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران؛ وبینار علمی - تخصصی «زمینه‌ها و پیچیدگی‌های مسأله رشد جمعیت در ایران» با حضور مریم اردبیلی، مشاور شهردار تهران و مدیر کل امور بانوان شهرداری تهران، معصومه آباد، معاون حقوقی و امور مجلس شورای عالی استان ها، رسول صادقی، نائب رییس انجمن جمعیت شناسی ایران و حاتم حسینی، عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا به صورت برخط برگزار شد.
مریم اردبیلی، مشاور شهردار تهران و مدیر کل امور بانوان شهرداری تهران گفت: در برنامه ریزی و سیاست گذاری های جمعیتی قبل از هر چیز باید الزامات فرهنگی و بومی کشور را در مساله باروری و جمعیت مورد توجه قرار دهیم. به این ترتیب سیاست های جوانی جمعیت باید به گونه ای باشد که فرصت بازنویسی و بازنگری داشته باشد و به صورت یک قانون نرم و قابل تغییر اجرا شود. سیاست های جمعیتی نباید با سیاست های خانواده محوری جامعه تناقض داشته باشد.
مدیرکل امور بانوان شهرداری تهران افزود: نقدی که به سیاست های اجرا شده وارد است این رویکرد است که سیاست ها پویا نبوده و همواره از سیاست هایی که تاریخ آنها گذشته است و کارامدی لازم را ندارد استفاده می کنیم. بنابراین پویایی به منظور پایش های مستمر برای مواجهه با شرایطی که ویژگی آن عدم قطعیت می باشد اصل اساسی در سیاست گذاری های جمعیتی است. اگر می بینیم که بخش هایی از این قانون خنثی عمل می کند و یا جامعه را به هدف غایی نمی رساند باید فرصت اصلاح و تعدیل در درون آن ایجاد کنیم.
او گفت: مسئله نگرش به گذشته در حوزه خانواده و فرزند آوری یکی از آسیب های جدی جامعه است چرا که بسیاری از ویژگی های خانواده ها در گذشته برای آینده موثر نخواهد بود و در حال حاضر جامعه فاکتورهای خانواده های بزرگ در گذشته را نمی پسندد.
اردبیلی با تاکید بر تقویت زمینه های فرهنگی اظهار داشت: تا خانواده ها از نظر فرهنگی به این نتیجه نرسند که باید فرزند آوری را در اولویت قرار دهند، هیچ یک از سیاست های جمعیتی مشوق آنها نخواهند بود.
به اعتقاد او؛ سیاست ها به جای تقویت فرزند خانواده، فرزند دولت را تشویق میکند که این سیاست به مرور زمان منجر به تضعیف گفتمان خانواده محور خواهد شد و اگر انگیزه های درون خانوده را در این مسیر مورد توجه قرار ندهیم به مرور زمان به ضد خود تبدیل میشود.
او معتقد است زنان به عنوان هسته کنشگری خانواده می توانند در ایجاد انگیزه فرزندآوری و افزایش نسل نقش داشته باشند. زنان محور این تغییر پاردایم هستند و باید آنها را به رسمیت بشناسیم، حمایت کنیم و سیاست گذار باید موانع مسیر را رفع کند.
مریم اردبیلی با اشاره به سیاست های فرهنگی گفت: در مسیر حکمروایی خانواده محور به دنبال شهر خانواده هستیم که دارای سه سطح است؛ در سطح اول که به افراد امکانات میدهد تا کاهش جمعیت را جبران کند، سطح دوم این که سیاست های شهری و مدل های مدیریت شهری چه تاثیری بر خانواده داشته و دارد. در سطح سوم که مهم ترین سطح حکمروایی خانواده محور است، خانواده را به عنوان یک کنشگر اجتماعی در نظر می گیرد و در این راستا به سیاست گذاری می پردازد. بنابراین سازوکارهای معیوب در ساختارهای اجتماعی باید اصلاح شود و با رویکرد نوآوری اجتماعی به سوی جامعه و جمعیت پویا گام برداریم.
رسول صادقی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه افزود: مسائل جمعیتی نمود چند بعدی دارند و ارتباط تنگاتنگی با شرایط اقتصادی، امنیتی، سیاسی و حتی زیست محیطی دارند. جمعیت انسان ها متاثر از گذارهای مختلفی مانند گذار سنی، مرگ و میر، مهاجرت های شهری، باروری و خانه و خانواده است.
صادقی با اشاره به سیر رشد جمعیت ایران و جهان گفت: تحولات جمعیت ایران در قرن ۱۴ از ۱۰ میلیون نفر به ۸۵ میلیون نفر رسیده و روندهای نوسانی رو به رشد داشته است. به طوری که در شهر تهران از سال ۱۳۶۰ به بعد جمعیت از ۲۱۰ هزار نفر به ۹ میلیون نفر رسید و این یعنی ۴۳ برابر رشد داشته است.
صادقی با بررسی روند رشد جمعیت ایران در چهل سال اخیر گفت: رشد جمعیت در دهه ۶۰ در بالاترین نقطه و در دهه ۸۰ در پایین ترین نقطه قرار داشته است.
او با اشاره به قانون جوانی جمعیت گفت: اجرای این قانون بستگی به این دارد که ما چقدر ثبات سیاستی و مالی داشته باشیم و آیا این سیاست جزء سیاست های ضمنی و یا آشکار است و آیا حمایت و پذیرش آن از سوی مردم صورت می گیرد.
صادقی با تاکید به مواردی که بر کاهش جمعیت موثر است، افزود: افزایش عمر، افزایش مهاجرت تحصیل کرده ها به خارج از کشور و افزایش مهاجرت از شهرهای جنوبی به تهران و تمرکز آنها در حاشیه غربی تهران از عوامل موثر بر جمعیت در سال های اخیر است.
معصومه آباد، معاون حقوقی و امور مجلس شورای عالی استان ها در ادامه افزود: ایجاد گفتمان سازی در محلات می توانند حلقه اتصال در اجرای سیاست های افزایش جمعیت و تشویق خانواده ها به فرزندآوری باشد.
او با اشاره به ۳۵۴ سرای محله در شهر تهران گفت: سراهای محله بستر مناسبی برای ایجاد گفتمان های محلی با محوریت تشویق فرزندآوری زنان و خانواده است.
آباد معتقد است سالخوردگی نه تنها در ایران بلکه در دنیا مورد توجه است و با توجه به اعداد و ارقام باید فرصت هایی که از دست داده ایم را در فضاهای عمومی در قالب گفتگوی شهری بازیابی کنیم؛ چرا که مردم طرف اصلی و دیگر سیاست های جمعیت محسوب می شوند.
او با اشاره به نحوه اجرای سیاست های دولت افزود: مسئله افزایش جمعیت را نباید با جرم انگاری پیش ببریم بلکه می بایست با سیاست های نرم و حمایتی خانواده ها را به فرزند آوری متمایل کنیم.
معصومه آباد اظهار داشت: فرزندآوری متاثر از مسائل فراوانی است، در حالی که برخی آن را با مسائل سیاسی پیوند می زنند و همین نگاه مانع از ورود حانواده ها به فرزندآوری می شود.
او با اشاره به سیاست های تشویقی در کشور افزود: یکی از مهم ترین اولویت ها در مبحث سیاست گذاری جمعیتی این است که با سیاست های بالا به پایین نمیتوان بر مشکلات غلبه کرد به این معنی که باید قبل از هر چیز ارزش گذاری های لازم انجام گیرد و در این راستا جایگاه مادر به عنوان یک ارزش بسیار بالا شناخته شود و آن را به عنوان یک هدیه الهی به خانم ها در نظر گرفت. در مرحله بعد دولت نیز باید هزینه فرزندآوری را پرداخت کند. وزارت بهداشت با ارائه خدمات رایگان، وزارت آموزش و پرورش با فراهم آوردن تحصیل رایگان و وزارت مسکن با تامین مسکن ارزان برای خانواده ها می توانند شرایط مناسب را فراهم کنند. به عبارت دیگر تمامی سازمان های موجود بنا بر فلسفه وجودی به وظایف خود در این جریان عمل کنند.
او با انتقاد از اجرای سیاست های جمعیتی ادامه داد: در شهر تهران جمعیت رو به کاهش است و این یعنی سیاست های اجرایی مورد استقبال شهروندان نبوده است و باید آنها را اصلاح کنیم و فقط با تبلیغات نمی توانیم خانواده ها را به فرزندآوری تشویق کنیم.
حاتم حسینی، عضو هیات علمی دانشگاه همدان، با اشاره به پارادوکس جمعیتی عرضه نیروی کار، بیکاری و سالخوردگی جمعیت گفت: تغییرات جمعیتی ایران را باید در بستر جامعه جهانی دید، از سال ۱۷۰۰ میلادی تا ۲۱۰۰ میلادی جمعیت جهان از ۶۰۰ میلیون به ۷ میلیارد و ۷۰۰ میلیون رسیده است و پیش بینی ها نشان می دهد که رشد جمعیت جهان در سال ۲۱۰۰ به یک دهم درصد در سال برسد.
حسینی افزود: تغییر در ذات جمعیت است و جوامع بشری متاثر از این تغییرات هستند و جامعه باید به این تغییرات واکنش نشان بدهد بنابر این هیچ نظام اجتماعی نمی تواند پس از تجربه گذار جمعیت شناختی و تغییرات چشمگیر در ساختمان سنی و جنسی، جمعیت همچنان دست نخورده باقی بماند.
حسینی با نگاه به تغییرات جمعیتی در ایران گفت: در میان کشورهای جهان رتبه ۱۸ را داریم و اما آنچه در تغییرات جمعیتی مورد توجه است مساله سالخوردگی جمعیت است که در سال های اخیر با بزرگنمایی ظهور و بروز آن را به عنوان یک رویداد جمعیتی غیر عادی، این باور را در جامعه القا کرده اند که کشور با یک بحران مواجه شده است. در نتیجه همین موضوع منجر به غفلت از فرصت طلایی و تاریخی پنجره جمعیتی و ناکامی در بهره برداری از قابلیت های بالقوه آن و نیز توجیه ضعف مدیریتی دولت ها در ایجاد فرصت های شغلی شده است.
او تصریح کرد: در واقع باید چنین گفت که اگرچه افزایش باروری تا حدودی نسبت سالخوردگان در جمعیت را کاهش می دهد اما تغییری در جهت کاهش شمار سالخوردگان ایجاد نمی کند. بنابراین بجای شتابزدگی در سیاست گذاری، باید طوری عمل شود که از پنجره جمعیتی نهایت استفاده در جهت رشد و توسعه کشور ببریم و انفجار جمعیتی را به پاداش جمعیتی تبدیل کنیم. از سوی دیگر استراتژی های مناسبی برای ارتقای سطح باروری به منظور جلوگیری از تهدیدهای بالقوه آن را بکار گیریم.
حسینی در انتها به این نکته اشاره داشت که بهره برداری از فرصت پنجره جمعیت شناختی، مستلزم خروج از بن بست جامعه مخاطره آمیز است و با توجه به زمان بندی پنجره جمعیت شناختی، با ادامه وضعیت کنونی در آینده ای نزدیک شاهد یک گذار سخت به دوره سالخوردگی جمعیت خواهیم بود و وظیفه سیاست گذاران اجرای برنامه هایی برای سازگاری با این تغییرات است.
انتهای پیام
نظر شما