به گزارش خبرنگار شهر، اگر از سیل، زلزله، فرونشست ها، حفره های زیرزمینی و آلودگی هوا بگذریم ساختمانهای ناایمن نیز یکی از مخاطراتی است که گریبان شهر تهران را محکم گرفته است.
هر از چندگاهی با یک آتش سوزی مهیب مانند حادثه ساختمان پلاسکو یا کلینیک سینا و زلزله‌هایی که هر از چند گاه تن تهران را به لرزه می اندازد، ساختمان های ناایمن در صدر خبرها جا می گیرد و به سرعت جای خود را به مسائل و مشکلات دیگر می دهد و به دست فراموشی سپرده می شود تا رخداد و حادثه بعدی.
شناسایی بیش از ۳۳ ساختمان ناایمن در شهر تهران
کامران عبدولی، معاونت حفاظت و پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران درباره ساختمانهای ناایمن شهر تهران با شهر به گفتگو نشسته و تاکید کرد: آتش نشانی طرح های مختلفی از جمله طرح «ایستگاه محوری» در جهت پایش ساختمان های ناایمن اجرا کرده است. بعد از حادثه ساختمان پلاسکو شورای شهر تهران «توسعه و بهبود خدمات ایمنی و آتش‌نشانی» را تصویب کرد. شهرداری با استناد به بند یک این مصوبه اقدام به شناسایی ساختمان های ناایمن به طور وسیع در سطح شهر کرد. اما اجرای این مصوبه با توجه به ایجاد زیرساخت های فناوری و... با تاخیر آغاز شد.
او افزود: از پایان سال ۹۸ و با شیوع کرونا مردم اجازه بازدید به شهرداری را ندادند. در کل ۳۳ هزار و ۲۲۱ ساختمان را سطح شهر تهران شناسایی شد. با توجه به مصوبه شورای شهر و فرمول سازمان آتش نشانی ساختمانهای پایتخت براساس ریسک حریق به بسیار پرخطر، پرخطر، میان خطر و کم خطر تقسیم بندی شدند. از تعداد ساختمان های شناسایی شده ۱۱۷ ساختمان بسیار پرخطر شناسایی شده است. این ساختمان ها یا باید به سرعت پلمب شوند یا اقدام فوری در رفع خطر انجام شود. علیرغم دستورالعمل ها، تذکراتی و مکاتبات که آتش نشانی با نهادها، مالکان و مسئولان مربوطه انجام داده است، موانع و چالش هایی برای عدم رفع خطر وجود دارد.
معاونت حفاظت و پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران اظهار کرد: سازمان آتش نشانی ۵۳۹ مرکز درمانی پرخطر را در شهر تهران شناسایی و دستورالعمل های لازم را به آنها ابلاغ کرده است. وزارت بهداشت نیز به ایمن سازی این ساختمان ها ورود پیدا کرد اما با توجه به شیوع بیماری کرونا و ازدحام در مراکز درمانی، سرعت پیشرفت ایمن سازی بسیار پایین است و چه بسا برخی از مراکز ورود پیدا نکرده اند. لازم است که وزارت بهداشت و مسئولان به صورت جدی به آن ورود پیدا کند چون مراکز درمانی بسیار حساس است و ۵۳۹ مرکز درمانی پرخطر در شهر تهران داریم. برخی از این مراکز بسیار پرخطر هستند که اگر حادثه ای در این مراکز درمانی رخ دهد نمی‌توان هیچ اقدامی برای آن انجام داد.
بارگذاری لیست ساختمان های بسیار پرخطر در سامانه برخط
کامران عبدولی با اشاره به این که ۳۵۰۰ ساختمان پرخطر نیز در شهر تهران وجود دارد، گفت: سازمان آتش نشانی ۲۳ هزار و ۵۵۸ ساختمان میان خطر و ۶ هزار و ۴۳ ساختمان کم خطر نیز شناسایی کرده است. شرایط ساختمان های بسیار پرخطر و پرخطر باید سالانه پیگیری هایی انجام شود. اما علیرغم تلاش ها، پیگیری ها، مکاتبات و تذکرات سازمان آتش نشانی، پیشرفت رفع خطر در این ساختمان ها بسیار کند است. در برخی ساختمان ها هیچگونه اقدامی صورت نگرفته، در برخی دیگر نیز پیشرفت رفع خطر در حد ۵ تا ۱۰ درصد است. برخی ساختمان تجاری که مردم به آن مراجعه می کنند و در آن ازدحام جمعیت وجود دارد هیچ گونه قدرت دفاعی در برابر حریق ندارند. لیست ۱۱۷ ساختمان بسیار پرخطر در سامانه برخط بارگذاری شده است.
پلکان فضای امن ساختمان است
معاونت حفاظت و پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران ادامه داد: گاهی حریق در ساختمان های کم خطر رخ می دهد ولی خسارت سنگینی به بار می آورد. بنابراین مهم این است که سطحی از ایمنی برای ساختمان های پرخطر در نظر گرفته شود. زمان پروانه و احداث ساختمان های قدیمی آیین نامه های سفت و سختی وجود نداشته و آنها در حوزه ایمنی ساختمان اقدام خاصی انجام نداده اند. نمونه بارز آن ساختمان پلاسکو است... یک ساختمان ۱۵ طبقه با یک پلکان که دوربند نبود. اساس ایمنی یک ساختمان ساختار ایمنی - معماری آن است. باید شرایطی برای ساختمان مهیا شود تا افراد در هر طبقه ای که گرفتار حادثه شدند، بتوانند خود را به یک فضای امن برسانند. یکی از این نقاط امن پلکان است. پلکان فقط مسیر فرار نیست بلکه مکان امنی است که افراد ناتوان، کودکان، سالمندان و... می توانند به آن پناه بیاورند. در صورتی که پلکان دوربند و در مقابل حریق مقاوم باشد می تواند حداقل ۲ ساعت دوام آورده و پناهگاه افرادی باشد که در حریق گیر کرده‌اند.
پلکان هایی که قتلگاه مردم می شوند
او با طرح این سوال که چند درصد ساختمان های شهر تهران پلکان دوربند دارند؟ گفت: اگر یک جوان ۲۵ ساله در زمان حریق ۳۰ طبقه از پله پایین بیاید مشکل قلبی پیدا می کند. اینطور نیست که فکر کنیم افراد باید از بالا تا پایین بدوند. اساس این است که فضایی امن در پلکان به وجود آید تا نیروهای امداد سر فرصت آنها را از ساختمان خارج کنند. اما مشکل عمده در ساختمان ها پلکان است. چون به جای این که دوربند شوند، در حادثه به قتلگاه مردم تبدیل می شوند. چون همیشه دود مسیری با حالت دودکشی در ساختمان را پیدا می کند. اگر پلکان دوربند نباشد، حالت دودکشی پیدا می کند و دود به پلکان وارد می شود. از سوی دیگر افراد زمان حریق و حادثه به سوی پلکان فرار می کنند. در حوادث دود در پلکان جمع می شود و عمده افراد زمان فرار از مسیر پلکان استفاده می کنند و همانجا می افتند. یکی از اصرار دلایل سازمان آتش نشانی برای دوربند بودن پلکان ها ایمن شدن آن است.
کامران عبدولی با بیان این که ایمن سازی ساختمان به یک خاموش کننده خلاصه نمی شود، اظهار کرد: خاموش کننده برای اطفای حریق در دقیقه های اولیه بسیار مفید است. اما بارها شده که ساختمان سیستم اعلام حریق، اطفای حریق و... ندارد و حوزه بندی هم رعایت نشده است. حوزه بندی یعنی ارتباط دو واحد قطع باشد. اما نمونه هایی در سطح شهر وجود داشته که حریق یک مغازه در عرض دو دقیقه به ۱۰ مغازه دیگر نیز سرایت کرده است. چون سقف کاذب آنها به همدیگر ارتباط داشته است. حتی موارد زیادی وجود دارد که یک فرد با نشت دود و محصولات حریق از سقف کاذب جان باخته است. برای ایمنی ساختمان های موجود اقدامات بسیاری می توان انجام داد از جمله حوزه بندی که می تواند از گسترش و رشد حریق در ساختمان پیشگیری کند.
اظهار نظر زیاد است اما پاسخگویی وجود ندارد
معاونت حفاظت و پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران به چالش های موجود در ایمن سازی اشاره کرده و افزود: متاسفانه بارها مشکلات را اعلام کرده ایم اما گوش شنوایی وجود ندارد. سازمان ها و نهادهای زیادی در ایمنی ساختمان خود را صاحب نظر می دانند اما تکالیف خود را قبل از حادثه انجام نمی دهند و در حوادث هیچ کدام از این نهادها و سازمان ها پاسخگو نیست. سازمان های بسیاری باید تکالیف خود را در رعایت ضوابط ایمنی ساختمان انجام دهند. اما چون کار به درست انجام نمی شود ما اتفاقات تاسفباری مانند انفجار کلینیک سینا هستیم.
ایمنی ساختمان با استعلام سازمان آتش نشانی
کامران عبدولی در پاسخ به این سوال که ضوابط در ساختمان های نوساز نیز رعایت می شود؟ گفت: ساختمان های جدیدی که استعلام سازمان آتش نشانی را اخذ می کنند، مشکلات حوزه بندی و دوربندی پلکان را ندارند. سازمان آتش نشانی سیستم های مطابق استانداردهای به روز را الزامی کرده و بر آن کنترل دارد تا به سرانجام برسد. در مبحث ۲۲ مقررات ملی ساختمان مسئله تامین، نگهداری و حفظ سیستم های ایمنی در ساختمان ها را الزام می کند اما این موضوع ناظر و متولی وجود ندارد، بعد از دریافت پایان کار ساختمان این تمهیدات و تجهیزات نیز رها می شود. اما به جرات می گویم ساختمان هایی که از سازمان آتش نشانی تاییدیه گرفته اند بحث حوزه بندی و دوربندی پلکان ها کنترل شده است.
تداوم امضا فروشی مهندسان ناظر
او در پاسخ به این سوال که مگر مهندسین ناظر نباید بر این ضوابط نظارت داشته باشند؟ تاکید کرد: سازنده ساختمان برای دریافت پایان کار یا حین ساخت به سازمان آتش نشانی مراجعه می کند اما ناظر ساختمان از اول تا آخر پروژه بر ساختمان نظارت دارد. متاسفانه امضا فروشی هنوز توسط برخی مهندسان ناظر رواج دارد و بسیاری از مهندسان سر پروژه نمی روند، اما پروژه را تایید می کنند. در حقیقت مهندسین ناظری که نظارتی بر پروژه ندارند برگه را امضا می کنند و هر اتفاقی در ساختمان رخ دهد این مهندسان ناظر از آن بی خبرند. بخشی از ناایمنی ساختمان ها به دلیل عدم نظارت کافی و مستمر نظارت بر عهده مهندسان ناظر بر ساختمان است.
درهای شیشه ای ایمنی ساختمان را کاهش می دهند
معاونت حفاظت و پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران در پاسخ به این سوال که مگر مهندسین ناظر نباید بر این ضوابط نظارت داشته باشند؟ گفت: مردم باید بدانند اگر در یک ساختمان مهندس ناظر کوتاهی کرده باید پاسخگو باشد و شهروندان می توانند از ناظر به سازمان نظام مهندسی شکایت کنند. اما مسئله اینجاست که مردم به موضوعات ایمنی و آتش نشانی توجهی ندارند چون ایمنی برایشان ملموس نیست و فکر نمی کنند که این حادثه در ساختمان آنها رخ دهد. به همین دلیل برای خرید ساختمان به موضوعات ایمنی توجهی نمی کنند. به کاشی و کابینت اهمیت م دهند اما به این توجه نمی کنند که اگر اتفاقی رخ دهد آیا راه نجاتی برای بچه هایشان وجود دارد؟ بسیاری به دنبال داشتن در شیشه ای هستند و در شیشه ای یکی از گزینه هایی است که برای فروش یک واحد به آن تاکید می کنند، در حالی که در شیشه ای خلاف مقررات ملی ساختمان است چون در برابر حریق مقاوم نیست و بعد از ۵ دقیقه حریق پودر می شود. استفاده از در شیشه ای به جای درهای مقاوم حریق ساختمان را ناایمن می کنند. مقررات ملی ساختمان اجازه نمی دهد حتی برای ساختمان های مسکونی (که کم خطر هستند) اجازه نصب در شیشه ای را نمی دهد. یکی از مواردی که سازمان آتش نشانی در ساختمان های بالای ۵ طبقه به آن توجه می کند نداشتن در شیشه ای است اما در ساختمان های زیر ۵ طبقه درهای شیشه ای تعبیه شده است.
با طرح پلاک ایمن ساختمان خود را ایمن کنید
کامران عبدولی ادامه داد: یکی از طرح های سازمان آتش نشانی طرح «نظام بازرسی» است که در قالب آن بیش از ۳۳ هزار ساختمان که شناسایی شدند. طرح دیگر نیز «پلاک ایمن» است که به زودی رونمایی خواهد شد. در پلاک ایمن امکان خوداظهاری برای شهروندان فراهم شده است. در این طرح، مالکان می توانند آدرس ملک خود را پیدا و ثبت نام کنند. حدود ۲۰ تا ۲۵ سوال با مالک مطرح می شود. برای پاسخ به این سوالات نیز راهنما (به صورت تصویری و گرافیک) تهیه شده است که شهروندان می توانند با استفاده از آن به راحتی به سوالات پاسخ دهند. با توجه به پاسخ های داده شده دستورالعملی تهیه و برای مالک ارسال می شود. اگر مالک بخواند ساختمان بازدید شود، درخواست بازدید می دهد و سازمان آتش نشانی به صورت رایگان به آنها مشاوره می دهد. البته سازمان آتش نشانی به این طرح ها اکتفا نکرده و بازدید خود را از ساختمانهای شهر متوقف نمی کند.
قانون ۵۵ سال پیش در پایتخت اعمال می شود
معاونت حفاظت و پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران درباره مشکلات عمده آتش نشانی گفت: متاسفانه اخطارها و دستورالعمل های آتش نشانی کارایی و اثرگذاری ندارد. مالک باید مسئولیت تمام ابعاد یک حادثه را بپذیرد و با طی کردن فرآیندی برای او حکم رفع خطر گرفته شود. اما از نظر قانونی مشکل وجود دارد. نزدیک ۵۵ سال پیش، بند ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری ها نوشته شده است. ضعف این قانون جایی است که شهرداری باید تدابیری برای ایمن سازی ساختمان ها اتخاذ کند و از ساختمان ها رفع خطر کند و هزینه آن را از مالک دریافت کند. مشکل اینجاست که ۱) آیا شهرداری این بودجه را در اختیار دارد که تمام ساختمان های ناایمن شهر را ایمن سازی کند؟ ۲) برای این ایمن سازی شهروندان اجازه ورود شهرداری به ساختمان هایشان را می دهند؟ ۳) چه تضمینی برای بازگشت هزینه ها به خزانه شهرداری وجود ندارد؟ چرا مالک در قبال ایمن سازی ساختمان خود هیچ مسئولیتی ندارد؟ چرا سازمان ها و نهادهای دیگر تکلیفی در این مورد ندارند؟ کسی که در یک واحد تجاری بزرگ تجارت می کند، نباید ایمن سازی آن واحد را به عهده بگیرد و قانون در مقابل این مسئله سفت و محکم باشد؟
کامران عبدولی در ادامه افزود: اداره کار اهرم پلمب واحدهای ناایمن را دارد اما فقط در جایی که رابطه کارفرما و کارگر حاکم است، امکان ورود پیدا می کند. چون در قانون ذکر شده وزارت کار فقط در نقاطی که رابطه کارفرما و کارگری وجود دارد می تواند ورود پیدا کند. اگر فردی در یک مغازه به تنهایی کار می کند وزارت کار اجاره ورود به آن مغازه را ندارد. سازمان آتش نشانی و شهرداری به مالکان اخطار می دهد اما مالکان اهمیتی به اخطارها نمی دهند چون پشتوانه اجرایی ندارد. پرونده ای وجود دارد که سازمان آتش نشانی ۱۵ اخطار داده اما مورد توجه مالک یا مالکان قرار نمی گیرد. دنبال قوانینی هستیم که این پشتوانه اجرای اخطارها به وجود آید.
سرگردانی ۷ ساله لایحه مدیریت یکپارچه ایمنی در راهروهای دولت
او در پاسخ به این سوال که آیا طرحی ارائه کرده اید که در مجلس به تصویب برسد؟ تاکید کرد: بله. لایحه ای تهیه شد، اما سرعت این طرح بسیار پایین است. از سال ۹۳ لایحه ای به نام «لایحه مدیریت یکپارچه ایمنی» با محوریت سازمان شهرداری ها و دهیاری های وزارت کشور تهیه کردیم. در حال حاضر این لایحه به ویرایش بیستم رسیده است. ۷ سال است که این لایحه به قسمت های مختلف دولت می رود و به دلایل مختلف برگشت می خورد. اگر این قانون تصویب شود مشکلات بسیاری در رابطه با ساختمان های ناایمن حل می شود. طبق این قانون اگر دوبار یک مقام اجرایی ذیصلاح ایمنی به یک ساختمان اخطار دهد، بار سوم حکم قضایی گرفته شده و آن ساختمان پلمب می شود. برای بند ۱۴ نیز اقدام کردیم که مسئولیت سازمانها و نهادها و مالک ساختمان مشخص شود. در حال حاضر همه چیز بر عهده شهرداری است در حالی که شهروندان اجازه ورود ماموران آتش نشانی به ساختمان ها را نمی دهند.
ساختمان ها را پیش خرید نکنید
کامران عبدولی با اشاره به ساختمان های جدید، گفت: ساختمان هایی که تاییدیه آتش نشانی را دارند، مشکلی ندارند. اما چالش بزرگ در ساختمان های جدید این است که این ساختمان ها در حال ساخت هستند که شهروندان در آن مستقر شده و زندگی می کنند. یعنی قبل از این که ساختمان پایان کار و تاییدیه ایمنی بگیرد از آن بهره برداری می شود. برخی شهروندان دیگر نیز واحدها را پیش خرید می کنند. این در حالی است که در شهرها توسعه یافته و کشورهای پیشرفته قبل از بهره برداری از یک ساختمان تاییدیه ایمنی دریافت می شود.
اجرایی شدن اخذ بهای خدمات ایمنی از ساختمان ها
معاونت حفاظت و پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران افزود: شورای شهر تهران طی یک مصوبه بهای خدمات ایمنی را به سازمان آتش نشانی اعلام کرد. ساختمان های جدید بهای خدمات ایمنی را در زمان صدور پروانه با عنوان «عوارض خدمات ایمنی» پرداخت می کنند. عوارض ایمنی شامل خدماتی است که آتش نشانی ارائه می کند. در حال حاضر سازمان آتش نشانی ۱۳۱ ایستگاه دارد، نیرو استخدام کرده و به تمام شهروندان خدمات ارائه می کند. ساختمان جدید عوارض این خدمات را می پردازند. اما ساختمان های قدیمی که خطر بیشتری دارند این عوارض را نمی پردازند و باید سهم خود را از این خدمات پرداخت کند. ساختمان های بالای ۸ طبقه مسکونی و ساختمان های اداری – تجاری باید این عوارض با عنوان عوارض خدمات ایمنی را بپردازند. شاید تا آخر سال پرداخت این عوارض به مرحله اجرا می رسد و قبل از هر نقل و انتقال استعلام ایمنی صورت بگیرد. در حقیقت یک ساختمان باید بهای خدمات ایمنی را پرداخت کند یا ایمنی ساختمان استعلام شده باشد.
خلا قانونی در مبحث ایمنی شهر
او با اشاره به این که ایمنی برای پیاده سازی نیاز به قانون دارد، ادامه داد: در خلا قانونی فقط آتش نشانی دستورالعمل، اخطار و هشدار می دهد، خواهش و توصیه می کند. اما تا زمانی که قانون و الزام وجود نداشته باشد سرعت ایمن سازی و رفع خطر در شهر به شدت پایین است. با این شرایط که قانون وجود ندارد و شهروندان به دستورالعمل های سازمان آتش نشانی اهمیت نمی دهند، در آینده شاهد حوادث مشابه خواهیم بود.
کامران عبدولی گفت: اگر ساختمانی ایمنی را رعایت نکند قطعا در برابر زلزله ضعیف تر و آسیب پذیرتری خواهد داشت. نباید از حریق های پس از زلزله غافل شد. نمونه بارز آن توهوکو ژاپن است که بعد از زلزله حریق های مهیب به وجود آمد و شهر را کاملا درگیر کرد. گفته می شود خسارت زلزله کمتر از حریق های پس از زمین لرزه است. اگر نکات ایمنی و پیشگیری در شهر رعایت شود به راحتی از اتفاقات، راحت تر پس از زلزله هم پیشگیری می شود و خسارت‌های کمتری به شهر و شهروندان تحمیل می شود.
خبرنگار: پریسا هاشمی
نظر شما